به گزارش خبرگزاری موج، "گسل‌های بزرگ ایران خطری بزرگ برای شهرها " این جمله شاید این روزها به‌کرات منعکس‌شده باشد اما سوال اینجاست که به‌راستی گسل‌های بزرگ ایران در کجا واقع‌شده‌اند و یا اینکه در شهر و یا منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم، تا چه حد امنیت‌های زلزله‌شناسی رعایت شده و یا به تعبیر عامیانه‌تر آن آیا خانه‌هایمان روی گسل‌های بزرگ ایران قرارگرفته است.

از نظر محققان لرزه‌نگاری کشور، "زمانی می‌توان یک گسل را به‌عنوان یک قطعه گسل در نظر گرفت که کل طول آن در یک اتفاق زلزله گسیخته شود. به‌ عنوان‌ مثال، یک سامانه گسلی مانند زاگرس که حدود هزار کیلومتر طول دارد، تنها در یک رویداد زمین‌لرزه گسیخته نشده و قطعات مختلف آن در رویدادهای مختلف و مجزای زلزله در طول‌های کوچک‌تر ازهم‌گسیخته شده است.

یک برداشت اشتباه این است که در زمان زلزله یک سوراخ در زمین باز می‌شود تا قربانیان بی‌گناه را ببلعد. این به‌هیچ‌وجه واقعیت ندارد و فقط بعد از یک زلزله قوی، ممکن است تعدادی شکاف روی زمین یا زیرزمین به وجود آید. این‌ها نه گسل هستند و نه شکاف عمیقی هستند که آماده نزدیک شدن به هم باشند و تنها شکاف‌هایی هستند که ممکن است در اثر فرونشستن خاک براثر لرزش زمین ایجاد شوند.

*مهم‌ترین شهرهای ایران روی بزرگ‌ترین گسل‌ها

بر اساس اعلام مرکز آمار کشور در سال ۹۴، مهم‌ترین شهرهای ایران شامل تهران با حدود ۸.۹ میلیون جمعیت، مشهد با حدود ۲.۹ میلیون، اصفهان با ۲ میلیون، کرج با حدود ۲ میلیون، تبریز با ۱.۹ میلیون، شیراز با ۱.۸ میلیون، اهواز با ۱.۴ میلیون، قم با ۱.۳ میلیون، کرمانشاه با ۱.۱ میلیون و ارومیه با حدود ۹۰۰ هزار نفر جمعیت هستند.

 با یک حساب سرانگشتی به‌خوبی می‌توان دریافت که حدود ۱۵.۳ میلیون نفر از جمعیت ایران در داخل ۱۰ شهر اول ایران زندگی می‌کنند. از طرف دیگر برآورد می‌شود که حدود ۹.۹ میلیون نفر در حاشیه همین ۱۰ شهر اول ساکن هستند و بنابراین جمعیتی بالغ‌بر ۲۵ میلیون نفر در داخل و حومه ۱۰ شهر اول ایران زندگی می‌کنند.

نکته مهم این است که بر اساس نقشه پهنه‌بندی خطر نسبی زلزله در بستر گسل‌های بزرگ ایران در فهرست ۱۰ شهر اول، فقط شهر اصفهان است که در رده خطر نسبی بالای زلزله قرار نمی‌گیرد. بنابراین، با کسر جمعیت اصفهان و حومه، حدود ۲۲ میلیون نفر از جمعیت (حدود ۲۸ درصد) از جمعیت ایران در سال ۹۴ در پهنه خطر نسبی بالا به لحاظ حضور بر روی گسل‌های بزرگ ایران قرار دارند و زندگی می‌کنند.

*سامانه گسلی زاگرس بزرگترین گسل ایران

بنا بر اعلام پژوهشکده لرزه‌نگاری کشور، مبنی بر تقسیم بندی گسل‌های بزرگ ایران ،" سامانه گسلی زاگرس از مرز ایران و عراق یعنی مریوان آغاز می‌شود و تا شمال بندرعباس به طول مجموع هزار کیلومتر کشیده شده است که این سامانه گسلی، طولانی‌ترین سامانه گسلی ایران شناخته می‌شود.

*گسل مکران طولانی ترین گسل ایران

گسل مکران از جنوب شرق ایران و ساحل دریای عمان، یکی دیگر از گسل‌های طولانی کشورمان است. مکران تنها گسلی است که به دلیل قرار گرفتن در لبه فرورانش پوسته اقیانوسی به زیرپوسته قاره‌ای، زلزله‌هایی با بزرگی بیشتر از 8 ریشتر و حتی تا 9 ریشتر در بدترین حالت در آن رخ می‌دهد. گسل مکران در 7 آذر 1324 هجری شمسی (28 نوامبر 1945 میلادی)، زلزله 8.2 ریشتری را تجربه کرده بود.

*گسل قطر-کازرون مهمترین گسل ایران

سامانه گسلی قطر-کازرون نیز به‌عنوان یکی دیگر از گسل‌های مهم ایران دارای چند قطعه است که ازجمله آن می‌توان به قطعات گسل برازجان، کنارتخته، کازرون و دنا اشاره کرد. زمین‌شناسان بر این باورند که گسل قطر- کازرون، تغییراتی را در کف خلیج‌فارس ایجاد کرده اما اطلاعات زیادی در مورد تغییر شکلی که این سامانه در کف خلیج‌فارس ایجاد کرده موجود نیست و تنها ازنظر فیزیکی و تصویری در عکس‌های ماهواره‌ای و برداشت‌های ژئوفیزیکی و ژئوموفولوژی، می‌توان این سامانه را تا شبه‌جزیره قطر دنبال کرد."

*خطرخیزی بیشتر با تمرکز جمعیتی بر روی برخی از گسل‌ها

رئیس مرکز لرزه‌نگاری کرمانشاه در پاسخ به این سوال که گسل‌های بزرگ ایران در کجا قرار دارند، می‌گوید: "بزرگ‌ترین زلزله‌ ناشی از گسل‌های بزرگ ایران که در پوسته قاره‌ای فلات ایران رخ‌داده، زلزله طبس با بزرگی 7.4 ریشتر و بزرگ‌ترین زلزله رخ‌داده در پهنه فرورانش مکران در جنوب شرق فلات ایران، زلزله سال 2013 سراوان با بزرگی 7.8 ریشتر بوده است.

فروزی معتقد است که اگر از خطر زلزله ناشی از گسل‌های برخی از نواحی همچون شمال تهران، تبریز و گسل‌های اطراف مشهد صحبت می‌شود به دلیل جمعیت بالاتر و وجود بافت آسیب‌پذیر شهری و روستایی در این نواحی پرجمعیت است و این در حالی است که به‌صورت تقریبی در اکثر مناطقی که گسل‌های بزرگ زلزله‌خیز همچون دشت کویر تقریبا خالی از سکنه است و با این احتساب نمی‌توان گفت که مناطق آسیب‌پذیرتر گسل‌های بزرگ‌تر دارند.

*زلزله خیزترین نقطه ایران

وی شمال تنگه هرمز در بندرعباس را به‌عنوان لرزه‌خیزترین نقطه ایران معرفی کرد و دلیل آن را میزان تغییر شکل پوسته در این منطقه دانست و افزود: مناطق منتهی علیه جنوب غرب ایران در دشت خوزستان و حومه شهرهای خرمشهر و آبادان نیز به‌عنوان منطقه کم لرزه کشور محسوب می‌شوند. این دو شهر در دشت خوزستان واقع‌ شده‌اند و کمترین میزان تغییرات شکل پوسته زمین در کشورمان در این نواحی رخ می‌دهد.

رئیس مرکز لرزه‌نگاری کرمانشاه می‌افزاید: مناطق خطرناک ازنظر رخداد زمین‌لرزه یا همان کانون گسل‌های بزرگ ایران در پیرامون گسل‌های فعال کشور هستند که این گسل‌ها بیشتر در نواحی مرز بین کوه‌ها و دشت‌های ایران قرارگرفته‌اند.

بیشتر بخوانید:

زاگرس بزرگ‌ترین گسل ایران/ تبریز و تهران خطرناک‌ترین گسل‌های ایران هستند