سال ۱۳۹۶ با التهاب برگزاری انتخابات دوره دوازدهم ریاست جمهوری آغاز شد. از چند ماه پیش از روز رای گیری، احزاب و گروه های سیاسی از سایه خارج شده بودند و تلاش می کردند در این کارزار، نامزد موردنظرشان را به بهترین شکل به مردم معرفی کنند. اما پس از پایان انتخابات، کار احزاب هم خاتمه یافت و حتی در چیدمان کابینه جدید خبری از نقش آفرینی احزاب حامی نامزد پیروز نبود. در نیمه دوم سال ۹۶ برخی شهرها میدان ناآرامی های شدند که بازهم جای خالی احزاب و جریانات سیاسی برای ساماندهی مطالبات و برگزاری راهپیمایی های اعتراضی را نشان می داد. در همین رابطه خبرنگار سیاسی خبرگزاری موج برای آسیب شناسی وضعیت موجود با شهاب الدین صدر فعال سیاسی، نائب رئیس خانه احزاب و دبیرکل جبهه پیشرفت رفاه و عدالت گفتگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:

نظر شما درباره اصل ۲۷ قانون اساسی و امکان برگزاری راهپیمایی توسط مردم چیست؟ 

قاعدتا اقشار مردم به شکل پراکنده نمی تواند درخواست برگزاری راهپیمایی و تجمع های اعتراضی بدهند. این کار نیاز به سازماندهی دارد. باید نهاد و یا سازمان قانون مندی مسئولیت کار را به عهده بگیرد. در این خصوص تشکل های مدنی، احزاب و انجمن های صنفی می توانند نقش ایفا کنند.

چرا احزاب موجود در زمانی که اعتراضات مردم به آشوب کشیده نشده بود، بر طبق اصل ۲۷ قانون اساسی، درخواست برگزاری راهیپمایی برای سامان دهی به مطالبات مردم نکردند و به نوعی وارد این جریان نشدند؟

احزاب ما قوی نیستند. ممکن است بین آنها احزاب با نفوذی هم پیدا شود ولی اکثر ۲۴۰ حزب موجود در امور اولیه خود دچار مشکل هستند. باید احزاب قدرتمند شوند تا بتوانند نیازها و مطالبات اجتماعی را به حکومت منتقل سازند تا دیگر این درخواست ها به خیابان ها کشیده نشود. 

در حال حاضر هم اگر آتش زیر خاکستری هست احزاب قانونی، بهترین کانال های ارتباط هستند. مالباختگان موسسات مالی چندین ماه با تظاهرات آرام و شعارهایی در چارچوب خواسته هایشان به خیابان آمدند اما وقتی دیدند توجهی به مشکلشان نمی شود راهیپمایی هایی به وجود آمد که دشمن از آن سو استفاده کرد.

نقش احزاب کلاسیک در مشارکت سیاسی چه خواهد بود؟ 

در محافل سیاسی و تصمیم گیری کشور، احساس نیاز به اینکه مشارکت احزاب را بپذیریم و کمکشان کنیم، وجود دارد. کارکرد احزاب در توسعه سیاسی و امنیت ملی است. آنها می توانند مردم را پای کار بیاورند و به نظام و انقلاب تعلق خاطر ایجاد کنند. 

احزاب در مشروعیت دهی به نظام موثرند. وقتی همه به نوعی خود را دخیل در تصمیمات بدانند، مشروعیت مردمی افزایش می یابد. اهمیت این نوع مشروعیت در کنار مشروعیت الهی را می توان در خانه نشینی امیرالمومنین دید که به دلیل عدم اقبال مردم، خانه نشین شد. 

احزاب می توانند باعث انسجام ملی و یکپارچگی شوند. آنها با مدیریت منازعات، مطالبات مردم را دریافت می کنند و به حاکمیت منتقل می سازنند. نقش دیگر احزاب در ایجاد فضای بحث و گفتگو و دعواهای سیاسی در قالب های قانونی است. احزاب همچنین در جامعه پذیری سیاسی موثرند. لذا با توجه به این کارکردها، مسئولین ارشد نظام مثبتی به احزاب دارند. به ویژه آنکه رهبری قبل از مسئولیت امروزیشان، دبیرکل حزب جمهوری اسلامی بودند و این نشان می دهد در ذهن و فکرشان فعالیت حزبی وجود دارد.  نکته آنکه با توجه به اعتقادات دینی ما، نباید فعالیت احزاب برای قدرت طلبی باشد. 

با توجه به نکاتی که اشاره کردید، می توان گفت که در قرن جدید ما نقش مستقیم احزاب در سیاست را شاهد خواهیم بود؟

اصلا راه دیگری نیست. اگر جمهوری اسلامی می خواهد حکومت مردم سالاری دینی باشد و باقی بماند و از طرفی محبوبیت عمومی و اعتماد به آن بالا باشد، باید حاکمیت تلاش کند احزاب قانونی و فراگیری شکل بگیرد و فعالیت کنند. 

احزاب فراگیر چه ویژگی هایی دارند؟

حزبی فراگیر و کارآمد است که بتواند برنامه ریزی و کادر سازی کند. کشور ما با سرمایه مردم اداره می شود پس باید اقشار مردم به شکل های مختلف در اداره حکومت مشارکت داشته باشند. همه می گویند ما می خواهیم جوانان را به سر کار بیاوریم. برای این کار که نمی شود در روزنامه ها اعلامیه داد. باید از طریق کانال های منطقی، نیروهای کارامد را جذب کرد و در مسیر امور اجرایی قرار گیرد. البته یک مدل هم این است که فرد پیروز پست های موجود را با فامیل و دور و بری هایش پر کند.

همچنین این احزاب می توانند در تدوین سیاست های عمومی و ارائه برنامه فعال باشند. برای نمونه در انتخابات ۲ خرداد ۱۳۷۶، وقتی آقای خاتمی در انتخابات پیروز شد، در جلسه شورای انقلاب فرهنگی که منم حضور داشتم گفت من فکر نمی کردم در انتخابات پیروز شوم و خدا وکیلی شب انتخابات فکر می کردم با آقای ناطق نوری به دور دوم می روم. بعد از پیروزی به آقای ناطق نوری گفتم شما برای تدوین برنامه هایتان زحمت کشیدید می توانم من از آن استفاده کنم که ایشان هم استقبال کرد.  وی  آنجا تاکید کرد که ۸۰ درصد از برنامه های رقیبش را استفاده می کند. 

در تدوین برنامه های آقای ناطق نوری، عارف که طرفدار رئیس دولت اصلاحات بود، نقش داشت. در حقیقت ما در تدوین برنامه اداره کشور به احزاب نیاز داریم. 

حزب فراگیر می تواند ضربه گیر حاکمیت و نظام باشد. وقتی احزاب فعال هستند اگر اتفاقی رخ دهد حزب حاکم باید پاسخگو باید باشد. نه اینکه همه کسری ها پای نظام نوشته شود.

بصیرت افزایی ویژگی دیگر حزب فراگیر است. به دلیل سرعت اطلاعات، شایعات هم در شبکه های اجتماعی شکل می گیرد. اینها باید دائم رصد شود و مردم را آگاه کنیم. احزاب می توانند این کار را بکنند و مسیر افکارعمومی را هدایت کرده و باعث بصیرت افزایی شوند. 

نقش دیگر احزاب، رابط بودن بین مردم و حکومت است. چون مردم جای دیگر نمی تواند با حکومت حرف بزنند. مساجد و حسینه هم کارکردهای دیگری دارد. لذا احزاب بهترین رابط هستند که مطالبات را به شکل منطقی در اختیار مسئولین بگذارند.

کارکرد دیگر این احزاب، شکل دادن به رقابت سالم در درون نظام است. چون جامعه نیازمند رقابت سیاسی است. احزاب رقابت سالم را می توانند ساماندهی کنند. زیرا نباید افسار گسیخته رقبا با هم درگیر شوند. 

احزاب فراگیر می توانند در جهت دهی افکار عمومی موثر باشند. احزاب به دلیل اینکه می توانند به اطلاعات صحیح دسترسی یابد و در چارچوب قانون عمل کنند، می تواند توجه مردم را به مصالح ملی و مشکلات اساسی کشور جلب کنند.

لذا در شرایط موجود فرصت خوبی است که مسئولین مشکلات را مشخص کند. صرف شنیده شدن صدای مردم فایده ندارد باید اقدام به حل مشکلات کرد. مردم به دلیل علقه به نظام، فعلا آرام شدند و منتظر هستند تا مشکلاتشان حل شود. اما وضعیت معیشت مردم طوری نیست که بگویم مشکل حل شد.