به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری موج، هفته گذشته خبری ابتدا در فضای مجازی و سپس در برخی از رسانه ها منتشر شد که براساس آن، بعد از ورود یک گورخر نر و دو گورخر آفریقایی ماده از کشور هلند و ‌پس از چند روز نگهداری از آنها در گمرک، این حیوانات بلاخره به مرکز نگهداری حیات وحش صفادشت در استان تهران منتقل شدند، اما با این حال گورخر نر روز دوشنبه به شکل عجیبی تلف شد.

همچنین به دنبال این خبر فیلمی از شیوه بد جابه‌جایی این گورخرها در فضای پخش شد که بازتاب زیادی را به دنبال داشت.

بازتاب هایی که در کمتر از ۴۸ ساعت آنچنان انعکاسی داشت که مسئولان مرتبط را وادار به واکنش کرد. در توضیح این فیلم آمده بود که گورخر حین انتقال به خودرو سازمان محیط‌زیست در گمرک، تلف شده است. البته پیش از این در آبان سال ۹۷ هم ضمن طرح انتقال ۱۰ گورخر از توران شاهرود به پارک ملی کویر در گرمسار، پنج گورخر تلف شدند. سازمان محیط‌زیست ناآشنایی کارکنان خود به روش انتقال حیوانات و بی‌تجربگی آنان را عامل مرگ گورهای ایرانی اعلام کرد.

گورخر استرسی!

این خبر و فیلم منتشر شده و انعکاس آن باغ وحش صفادشت را وادار به صدور جوابیه‌ای برای رسانه ها کرد. جوابیه ای که در آن آمده است: «بررسی تیم دامپزشکی باغ‌ وحش مشخص کرد که علت مرگ استرس بیش از حد و ایجاد عفونت داخلی حین انتقال و وقفه بدون دلیل در گمرک بازرگان‌ بوده است.»

در این جوابیه همچنین در خصوص آنچه بر این گورخرها رفته؛ آمده است: روز ۴ اردیبهشت ماه سال جاری سه راس گورخر ( دو ماده و یک‌ نر) که توسط این باغ‌وحش خریداری شده بودند از کشور هلند و از مسیر بلغارستان به مقصد ایران حرکت کردند که پس از طی مسافتی دو روزه به گمرک کشور ترکیه رسیدند.

گمرک کشور ترکیه بدون هیچ تاخیر و وقفه‌ای محموله مورد نظر را ترخیص کرد و این سه راس وارد کشور ایران و گمرک بازرگان شدند.

در ادامه این جوابیه آمده است: «متاسفانه در بدو ورود به گمرک بازرگان و با سوء مدیریت عوامل نگهبانی فیزیکی در داخل مجموعه گمرک افرادی برای گرفتن عکس از گورخرها به سمت ماشین حمل هجوم آوردند که موجب شد تا گورخرها رم کنند و از ماشین خارج شوند که پس از خروج متاسفانه در کانال آب محوطه داخل گمرک افتادند که فیلم آن در فضای مجازی نیز منتشر شده است.

این جوابیه در ادامه به تحلیل عملکرد گمرک پرداخته و آورده است: پس از استقرار گورخرها در گمرک متاسفانه مسئولان گمرک بازرگان گورخرها را ترخیص نکردند و علی‌رغم اینکه اعلام شد که این‌ها موجودات زنده غیربومی هستند و تمهیدات بهداشتی و غذایی ویژه‌ای نیاز دارند اما ترتیب اثری داده نشد.

نهایتا در تاریخ ۹ اردیبهشت گورخرها ترخیص و به گمرک تهران منتقل شدند که با توجه به تعطیلی گمرک تهران در تاریخ ۹ و ۱۰ اردیبهشت (پنجشنبه و جمعه) با دلسوزی مسئولین این گمرک در تاریخ شنبه ۱۱ اردیبهشت گورخرها ترخیص و به مقصدباغ‌وحش حرکت داده شدند.»

و بالاخره، بر اساس این جوابیه گویا،  گورخر نر در مسیر انتقال به باغ‌وحش جان خود را از دست داد و لاشه آن تحویل باغ‌وحش شد.

این اطلاعیه همچنین در خصوص دلیل مرگ این گورخر نیز مدعی شده است که علت مرگ استرس بیش از حد و ایجاد عفونت داخلی حین انتقال و وقفه بدون دلیل در گمرک بازرگان‌ بوده است.

اکانت اینستاگرام باغ‌ وحش صفادشت به کسانی‌که بابت مرگ گورخر آفریقایی و شیوه برخورد با آن‌ها از این باغ‌وحش انتقاد کرده‌اند، پاسخ های توهین آمیزی منتشر کرد که در نوع خودش بی سابقه بود! آنچنان بی سابقه که حتی رسانه ای کردن آن نیز ممکن نیست!  

این ادعای باغ وحش صفادشت در مورد اهمال گمرک در نگهداری و صدور مجوز ترخیص گورخرها باعث شد تا  معاون فنی گمرک ایران نیز به این مساله واکنش نشان دهد. مهرداد ارونقی در این زمینه گفت: برای ورود این سه راس گورخر، ثبت سفارش انجام نشده بود و امکان اظهار به گمرک جهت انجام تشریفات برای ترخیص را نداشت، اما با این حال طی هماهنگی‌های صورت گرفته مجوز خروج داده شده و هر سه گورخر در هنگام ترخیص سالم بوده‌اند.

وی با ابراز تاسف از مرگ گورخر آفریقایی و انتشار اخباری از دلایل تلف شدن این گورخر اظهار داشت: علی الظاهر سه راس گور خر وارده به گمرک بازرگان فاقد ثبت سفارش بودند و امکان اظهار به گمرک جهت انجام تشریفات گمرکی را نداشتند.

معاون گمرک ایران در مورد فیلم منتشر شده در این زمینه نیز گفت: ضمن هماهنگی گمرک بازرگان با گمرک تهران نسبت به ترانزیت این سه راس گورخر اقدام شده و در گمرک تهران با صدور حکم اجازه خروج داده شده و هر سه راس گورخر در هنگام ترخیص سالم بوده‌اند.

ارونقی با اشاره به پیگیری‌های انجام شده در رابطه با تعلل و قصور احتمالی متصدیان گمرک در ترخیص این گورخرها گفت: اینکه گورخرها چه مدت زمانی در گمرک بازرگان معطل مانده‌اند و در طول این مدت آیا نمایندگان ترخیص گورخرها به گمرک مربوطه مراجعه و درخواست مکتوبی ارائه داده‌اند یا خیر و پیگیری‌های گمرک مربوطه با توجه به فوریت امر به چه صورتی بوده؟ تعلل و قصور احتمالی متصدیان گمرک اشاره شده را نشان خواهد داد که این موضوع تحت بررسی است و امیدوارم ضمن شناسایی کلیه عوامل دخیل با تمامی مقصران این حادثه برخورد لازم صورت پذیرد.

ماجرا اما به همین جا نیز خاتمه پیدا نکرد و با بالا گرفتن اختلافات در مورد مقصر ماجرا، پای سازمان محیط زیست نیز به ماجرا بازشد. شهاب الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و نظارت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست البته تنها واکنشش همان جواب تکراری همیشگی بود؛ اینکه با مقصران برخورد خواهد شد. وی در این زمینه گفت: سازمان دامپزشکی در حال بررسی علت تلف شدن گورخر نر این باغ وحش است و پس از اعلام رسمی از سوی این سازمان، با مقصران این حادثه برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.

او همچنین گفت: برای واردات این سه راس گورخر آفریقایی از کشور هلند به ایران، مجوز سازمان حفاظت محیط زیست و دامپزشکی کشور صادر شده بود.

منتظمی اظهار کرد: با توجه به اینکه دامپزشکی در کشورهای مبدا و مقصد، سلامت این گونه ها را بررسی و تایید می کند اظهار نظر در خصوص علت تلف شدن این گونه بدون بررسی های کارشناسی، ممکن نیست و منتظر جواب قطعی از سوی دامپزشکی هستیم.

مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان گفت: فیلم منتشر شده در فضای مجازی از تلف شدن این گونه باعث جریحه دار شدن افکار عمومی شده و سازمان حفاظت محیط زیست به طور قطع با بررسی تمام جوانب این حادثه با مقصران این حادثه تلخ بدون هیچ گونه چشم‌پوشی برخورد خواهد کرد.

اما واکنش ها در این زمینه تنها به مسئولان محدود نمی شود بلکه بسیاری از سلبریتی ها و چهره های شناخته شده نیز نسبت به این کم توجهی واکنش نشان داده اند هانیه توسلی؛ بازیگر، یکی از همین افراد است که در واکنش به تلف شدن گورخر آفریقایی باغ وحش صفادشت نوشت: «خجالت آوره، متاسفم برای شما کاش بفهمیم که ما توانایی باغ وحش داشتن نداریم؛ بهترین باغ وحش ها در دنیا هم باید بسته بشوند. چون اسارت حیوانات برای لذت انسان ها، کاری به شدت غیر انسانیه!»

اصلا حیوان وارد نکنید!

این پرونده همچنین انتقادهای کارشناسان محیط زیست را نیز به دنبال داشته و دارد. محمدرضا محبوب فر، عضو هیئت علمی دانشگاه، کارشناس محیط زیست و عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران به عنوان یکی از همین کارشناسان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری موج؛ ابتدا با ریشه یابی چنین حادثه ای گفت: در جایی که هر روز بیشتر از روز گذشته شاهد افزایش آمار خودکشی در ملاء عام، مهاجرت به شهرها، سرقت ها و... هستیم، چگونه می توان انتظار داشت که حقوق حیوانات صیانت و حفظ شود؟! وی نیز مانند بسیاری دیگر از فعالان محیط زیست با تاکید بر اینکه با شرایطی که ما داریم اصلا نباید به سراغ واردات حیوانات برویم گفت: درجاییکه نه تنها باغ وحش ها، که خود مردم هم از لحاظ مسکن در مضیقه هستند و با پدیده جدیدی به نام، بد مسکن روبرو هستیم و مردم در مسکن های غیراستاندارد از لحاظ بهداشتی و نا ایمن زندگی می کنند و تازه بابت آنها اجاره بهاهای نجومی هم می پردازند، نباید انتظار داشت که باغ وحش های ما شرایط مناسبی برای زیست و نگهداری حیوانات داشته باشند!

محبوب فر با اشاره به وضعیت اسفناک اکثر باغ وحش های ما گفت: واقعیت این است که باغ وحش های ما هم اینک وضعیت بدی پیدا کرده و ساختمان های آنها همگی قدیمی و غیراستاندارد هستند و همین باعث بروز انواع بیماری ها و افسردگی حیوانات می شود و به صورت روزانه و هفتگی و ماهیانه شاهد بروز عوارض جدیدتری در حیوانات هستیم. برای همین معتقدم در چنین شرایطی بهترین کار این باشد که با توجه به وضعیت اسفبار باغ وحش های ما، ترتیبی اتخاذ شود که اولا همه این باغ وحش ها تعطیل شوند و ثانیا، حیوانات آنها به زیستگاه هایشان در داخل یا خارج از کشور برده و رها سازی شوند.  

این فعال محیط زیستی در مورد احتمال مرگ دو گورخر دیگر نیز گفت: احتمالش زیاد است. همانگونه که باغ وحش صفا دشت نیز اعلام کرده، احتمال بیماری روحی و روانی در این گورخرها زیاد است. بنابراین مسلم است که اگر با همین شرایط پیش برویم، به زودی باید منتظر خبر مرگ آنها نیز باشیم.

وی تصریح کرد: با همین استدلال معتقدم شاید بهترین گزینه این باشد که، از آنجاییکه هیچ یک از باغ وحش های ما شرایط نگهداری این حیوانات را ندارند، یا آنها را به یکی از زیستگاه هایش در خارج از کشور منتقل کنند و یا آنها را به یکی از پناهگاه های حیاط وحش طبیعی داخلی ببرند و رها کنند.

این استاد دانشگاه همچنین در مورد سناریوی پاسکاری موضوع بین گمرک و باغ وحش صفادشت نیز گفت: البته این طبیعی است! مگر شما مدیری را در ایران می شناسید که خودش را در قبال اینهمه نابسمانی ها و فشارهای اقتصادی خارج از توان جامعه، مسئول بداند که حالا انتظار دارید این مدیران پاسخگو باشد؟!

وی تاکید کرد: به اعتقاد من و بسیاری دیگر از دوستداران محیط زیست، سازمان محیط زیست و بخش حیات وحش  آن مسئول تمامی حیوان آزاری ها و وضعیت غیراستاندارد باغ وحش های کشور که می تواند در نهایت باعث مرگ حیوانات شود، است. چرا ؟ چون معیار انتخاب مدیران در سازمان محیط زیست، سیاسی است تا کارشناسی و تخصصی. برای همین مدیران و بدنه مدیریتی این سازمان و حتی استخدام های آن نیز به جای کارشناسی بودن، سیاسی است. بنابراین کل بدنه سازمان محیط زیست هم سیاسی است. در چنین شرایطی شاید موثرترین گزینه، ایجاد تغییراتی بنیادین در این سازمان باشد.

گرچه پرونده تلف شدن گورخر خارجی همچنان مفتوح است، اما همانطور که محبوب فر اعلام کرد، بعید است این پرونده نیز خاطی مشخصی داشته باشد. درست مثل پرونده توله خرسی که در شرایطی بد نگهداری می شد یا شیری که در پارک ارم تلف شد.