، وقتی 25 کیلومتر از شهر اردبیل به سمت جنوب شرقی استان حرکت می کنید به باغ‌شهری به نام هیر می رسید که در فصل های آخر بهار و تابستان، از همان ابتدای ورودی شهر، باغ ها و درختان سرسبزی است که چشم هر بیننده ای را می نوازد و رفته رفته درختان گیلاس و آلبالوی خوش رنگ و لعاب شهر هیر هم دیده می شوند، انگار همه‌شان برای خوش آمدگویی به مسافران صف بسته اند.

در واقع حیاط هر خانه در این شهر به یک باغ زیبا تبدیل شده و هر خانه در شهر هیر برای تولید محصولات باغی و کشاورزی قدمی هر چند کوچک، برای رونق تولید ، بر می‌دارد و زنبورداران نیز در اطراف کوه ها و دربند به تولید عسل معروف هیر، مشغولند.

  طبق آخرین آمار، بیش از 700 خانوار با جمعیتی نزدیک به 3 هزار نفر  در شهر هیر زندگی می‌کنند که زنبورداری و باغداری اصلی ترین مشاغل آنان محسوب می شود. از باغات شهر هیر،3 نوع گیلاس، تک دانه‌ای، محلی و مشهدی  برداشت می‌شود که  این محصولات علاوه بر استان اردبیل، کام مردم سایر شهرهای دور و نزدیک استان را هم شیرین می‌کند. پتانسیل بالای گردشگری هیر  سالهاست که شهروندان این شهر سرسبز، آرزوی ساخت کارخانجات فرآوری میوه و یا احداث سد برای توسعه کشاورزی و باغداری خود داشتند، در بدترین حالت، توسعه و اشتغال را در استقرار  ادارات مختلف در این شهر و به موازات آن استخدام فرزندانشان در سر می پروراندند. عده ای نیز نا امید از هرگونه توسعه، بن بست بودن هیر را مانع هرگونه توسعه می دانستند.

این در حالیست که وجود پتانسیل بالای گردشگری در این شهر، به تنهایی می تواند تحول عظیمی در رشد و توسعه منطقه ایفا کند که طی سال های اخیر این استعداد بالقوه طبیعی و خدادادی شهر مغفول مانده بود. حتی هنوز هم متاسفانه در مواردی دیده شده است که ورود گردشگران به هیر از طرف بسیاری از شهروندان با استقبال مواجه نشده است که با اولویت گذاری گردشگری در توسعه منطقه، شاهد نوعی تغییر  نگرش و تجدید نظر در میزبانی شایسته از گردشگران هستیم.

ناگفته پیداست که با تکمیل و بهره برداری از پل شیشه ای و امکانات جانبی آن، فرصت های بی نظیری در اختیار شهروندان قرار خواهد گرفت. این پروژه به خودی خود علاوه بر استارت یک تحول بنیادین در منطقه، نشان می دهد سرمایه گذاران بخش خصوصی حاضرند با توجه به موقعیت منطقه و بازدهی مثبت پروژه، دست به جیب شده و کارهای نشدنی را به فعلیت درآورند. در این بین باید توجه داشت که اساسا توسعه گردشگری یک توسعه پایدار و همه جانبه است که بخش های مختلف جامعه از آن بهره مند می شوند از بقالی و قصابی و غذاخوری ها تا بانک ها، هتل ها و شهرداری ها. به عبارتی برای تاکید بر استفاده از فرصتهای توسعه گردشگری در شهرهایی نظیر  هیر، بایستی تهدیدات نیز بررسی شود تا با احیای زیرساخت ها و کاهش تهدیدات، گردشگری را به عنوان محور توسعه آن قلمداد کرده و به سرانجام برسانیم.

برای توسعه گردشگری هیر، چه مولفه هایی لازم است:

۱- صیانت و حفاظت از جغرافیای طبیعی  به عنوان پتانسیل اصلی گردشگری هیر: حال که به درستی تصمیم گرفته ایم  گردشگری الگوی توسعه منطقه هیر باشد باید از اصلی ترین عامل این توسعه یعنی  جاذبه های طبیعی منطقه محافظت کنیم. 

برای این کار بایستی اقدامات زیر را انجام دهیم: الف) جلوگیری از تخریب باغات و تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی حتی به بهانه ایجاد هتل، رستوران یا واحد مسکونی. هیر بدون باغ، جاذبه ای برای گردشگران نخواهد داشت و باید متوجه  این موضوع بود که میهمانان پل شیشه ای، همان حامیان و گردشگران باغات سرسبز هیر هستند. ب) جلوگیری از استقرار واحدهای صنعتی آلاینده: انتظار می رود از این پس حتی اگر برای احداث واحد صنعتی در منطقه هیر موافقت و برنامه ای وجود داشته باشد، از طرف مردم، مسئولین و فعالان محیط زیست  در صورت عدم رعایت قوانین صیانت از محیط زیست، مخالفت صورت گیرد. احداث واحد پتروشیمی در فاصله ۱۰ کیلومتری هیر و در مرکز دشت اردبیل، بنظر می رسد از بدو کلنگ زنی، سنجیده و منطقی نبود که تاکنون هم به سرانجام نرسیده است. 

شاید عده ای از همشهریان، مخالفت با احداث پتروشیمی اردبیل را مخالفت با توسعه منطقه بدانند ولی تجربه تلخی از شهرهای مجاور مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاه ها وجود دارد. آلودگی شهرهای مجاور پتروشیمی های تبریز، مرودشت، شازند و عسلویه به حدی زیاد است که ساکنین منطقه در معرض انواع سرطان و بیماریهای تنفسی قرار دارند. در عصر حاضر دیگر توسعه صرفا از طریق دودکش کارخانه نیست بلکه بر مبنای استعداد و مزیت هر منطقه است و می تواند گردشگری، IT یا تجارت هم باشد.

بایستی از این بعد دنبال توسعه گردشگری باشیم و اینکه در شهر کوچکی که هم یک پل شیشه ای استثنایی دارد و هم سرسبز و خوش آب و هوا است، چه جاذبه های دیگر می توان ایجاد کرد؟ ایده های خوبی باید ارائه و عملیاتی شود. ایجاد مراکز اقامتی، خدماتی و رفاهی درمسیرهای ورودی شهر بخصوص در سه راهی هیر، منطقه گردشگری دربند،  بهسازی و ترمیم مسیر گردشگری هیر تا نئور و جاده های ارتباطی ییلاقات هیر، احداث و توسعه پارک های جنگلی، تقویت ارتباطات تلفنی و اینترنتی و ... در کوتاه مدت می تواند چهره فعلی شهر را دگرگون کرده و باعث رونق گردشگری منطقه شود. ج) زباله های  فزاینده شهری: اعضای شورای شهر و شهردار هیر از هم اکنون باید برای دفع و ساماندهی زباله های فزاینده ای که با ورود گردشگران ایجادخواهد شد، فکری کنند.

برنامه ریزی دقیق برای جمع آوری زباله ها و دور نمودن آن از زیبایی های شهر هیر بایستی جزو اولویت های اساسی قرار گیرد. مکان یابی علمی و احداث یک زباله گاه استاندارد و مطمئن برای دفن زباله ها، علاوه بر حفظ زیبایی بصری شهری،  گامی مهم در حفاظت از محیط زیست منطقه محسوب خواهد شد.

  ۲- ارتقای فرهنگ گردشگر پذیری در بین اهالی بومی: مثبت نمودن نگرش مردم محلی به گردشگری مهمترین وظیفه مسئولین و نهادهای مرجع ( نظیر روشنفکران، ریش سفیدان و معتمدین شهر) است. برخورد نادرست با گردشگران می تواند این فرصت تاریخی توسعه را برای همیشه از شهر هیر بزداید. با برنامه ریزی صحیح و درگیر نمودن مردم در توسعه گردشگری و منتفع نمودن مردم از مزایای آن ، همه متوجه می شوند که آمدن گردشگران به شهر یک فرصت است نه تهدید. یک نعمت برای رونق تولید است و نه نقمت و بلا. مردم هیر  می توانند حتی خانه های خود را به فروشگاههای کوچک عرضه محصولات صنایع دستی و داروهای گیاهی تبدیل کرده و از گردشگران دعوت کنند که از فروشگاه آنها دیدن کنند.

از هم اینک برخی از همشهریان برای برپایی چنین فروشگاههای کوچک می توانند برنامه ریزی کنند.  همزمان با ارتقای فرهنگ گردشگری در بین اهالی، بایستی برای ارتقای رفتار گردشگران هم برنامه ریزی کرد. قرار نیست با توسعه گردشگری آسایش شهروندان مختل شود و یا محیط زیست آنها آلوده گردد. این امر مستلزم آگاهی بخشی به گردشگران از طریق پیام رسانی محیطی، تهیه بسته های فرهنگی و  فضای مجازی است.

۳-  مالکان سرایدار:  شهروندان هیر در صورتی که هوشیاری لازم را نداشته باشند ممکن است به معضل مالکان سرایدار دچار شوند. یعنی چه مالکان سرایدار؟ با توسعه گردشگری در شهر هیر افراد ثروتمند شهرهای بزرگ نظیر اردبیل و تبریز و تهران اقدام به خرید اراضی با ارزش منطقه خواهند کرد. قیمت زمین بالا خواهد رفت و به احتمال زیاد بسیاری از شهروندان در برابر ارقام وسوسه انگیز تاب مقاومت نداشته و زمین های خود را خواهند فروخت. در صورتی که برنامه ای برای سرمایه گذاری مبالغ حاصل از فروش نداشته باشند، بعد از چند سال سرمایه بدست آمده از دست خواهد رفت و اتفاقی خواهد افتاد که متاسفانه در استان مازندران بخصوص شهرهای رامسر، چالوس، شهسوار و حتی سرعین افتاده است. مالکان این زمین ها اکنون به سرایدار زمین های خود تبدیل شده اند و برای مالکان جدید سرایداری می کنند.  شهروندان شهر هیر باید ابتکار عمل را به دست بگیرند. یعنی اولا تا حدامکان سرمایه گذاری در بخشهای توریسم ( شامل هتل، رستوران، مجتمع های تفریحی و ...) را خودشان به عهده بگیرند.

سرمایه داران هیری مقیم تهران، سایر شهرستان ها و یا خارج از کشور بایستی نقش محوری و تاریخی خود را به عنوان سرمایه گذاران اصلی ایفا کنند و عرصه را به افراد غیر بومی واگذار نکنند. ثانیا در صورت واگذاری زمین به افراد غیر بومی، با تجمیع سرمایه ها و تشکیل شرکتهای سرمایه گذاری، سرمایه های بدست آمده را برای رسیدن به یک سود پایدار در مسیر درست اشتغال و افزایش ارزش افزوده قرار دهند.

۴- فصلی بودن گردشگری: به دلیل طولانی بودن دوره سرما در شهر هیر بایستی برای ماههای سرد سال هم تدبیری اندیشید تا با توزیع زمانی متعادل فعالیتهای گردشگری، گردشگران را در تمام فصول به شهر آورد تا سرمایه گذاری در این بخش توجیه اقتصادی داشته باشد. برگزاری جشنواره هایی نظیر کُشتی سنتی، جشنواره آدم برفی و مجسمه های یخی، جشنواره غذاهای محلی، حتی اسکی روی چمن و برف در فصل پاییز و زمستان میتوانند بازار گردشگری را در فصلهای سرد سال هم گرم نگه دارد.برای این کار حتی می توان تقویم رویدادهای گردشگری  را تدوین و منتشر نمود.

حسن سروری