به گزارش خبرگزاری موج، نظر به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با نخبگان و استعدادهای برتر علمی در خصوص اهمیت هوش مصنوعی و توصیه به ارتقای جایگاه ایران در این حوزه، مصاحبه‌ای داشتیم با آقای مهندس علیرضا مهرابی کرمانی در حوزه مشاوره مدیریت داده‌ محور و عضو حقوقی کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در مورد برنامه‌ریزی برای رشد و ارتقای جایگاه کشور در زمینه هوش مصنوعی، که در ادامه تقدیم می‌شود.

در دیدار رهبر انقلاب با نخبگان و استعدادهای برتر علمی، ایشان تاکید ویژه‌ای داشتند بر اهمیت هوش مصنوعی و لزوم قرارگیری ایران در بین ۱۰ کشور برتر این حوزه؛ به عنوان یکی از بازیگران این حوزه راهکار پیشنهادی شما برای دستیابی به این هدف چیست؟

مهرابی: پیش از هر صحبتی باید عرض کنم که خیلی خوشحال هستم که اهمیت هوش مصنوعی و به موازات آن موضوع داده‌محوری، در عالی‌ترین سطح حاکمیت کشور مورد توجه قرار گرفته و امیدوارم فرمایشات رهبری مقدمه‌ای برای رشد این صنعت و به تبع آن کشور باشد.

علاقه‌مندم پیش از ارائه راهکار، هم کمی هدف را از منظر خودم تشریح کنم و هم در خصوص بازاری که داریم در مورد آن صحبت می‌کنیم مسائلی را مطرح کنم.

اینکه ایران چگونه و از چه مسیری قرار است در بین ۱۰ کشور اول این حوزه باشد، نیاز به تحلیل و بعضاً حل مسأله دارد. اگر ساده بخواهم بگویم، در کنار پرورش متخصصان و حمایت از فعالان این حوزه، می‌شود چهار رویکرد متفاوت را در نظر گرفت که هر کدام ملاحظاتی دارند. نخست، ارتقای محصولات و خدمات جاری سازمان‌ها با استفاده از تحلیل داده و هوش‌مصنوعی. دوم، شناسایی و تولید خدمات یا محصولات جدید با استفاده از تحلیل داده و هوش مصنوعی. سوم، تولید خدمات و محصولاتی که مشخصاً در حوزه هوش مصنوعی هستند و کارکردهای متنوعی از جمله پزشکی، نظامی، رسانه‌ای و غیره می‌توانند داشته باشند. چهارم، ارتقای فضای مدیریتی و کیفیت و سرعت تصمیم‌گیری در سازمان‌ها (و کشور به عنوان یک ابر سازمان) با کمک تحلیل داده و هوش مصنوعی.

حال وقتی از منظر این رویکردها با موضوع مواجه می‌شویم، می‌توان شرایط را تحلیل کرد. به عنوان مثال در رویکرد نخست، باید ببینیم در مورد چه صنایعی داریم صحبت می‌کنیم. واقعیت این است که در فضای تولید، در صنایعی که به دلیل تحریم با کمبود یا نبود مواد اولیه و قطعات مواجه هستند، هوش مصنوعی شاید کار چندانی نمی‌تواند بکند ولی در لایه خدمات همان صنایع ممکن است بشود کارهای جدی و اثرگذاری انجام داد. در مثالی دیگر، در رویکرد سوم، شاید تولید بسیاری از محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی خیلی توجیه اقتصادی نداشته باشد،‌ چون واقعیت این است که بازار ایران برای این محصولات و خدمات لزوماً به اندازه کافی بزرگ نیست. پس اگر توجه ما به رویکرد سوم معطوف باشد، باید تسهیلاتی برای ورود به بازارهای بین‌المللی برای فعالان این حوزه در نظر گرفت.

پس در واقع می‌فرمایید باید راهکار ارتقای جایگاه کشور در هوش مصنوعی را از منظر این رویکردهایی که مطرح کردید ارائه داد؟

مهرابی: دقیقاً همین طور است. بارها شاهد بوده‌ایم که بر پایه یک تفکر و نیت درست، در اجرا راه‌هایی را رفته‌ایم و بودجه‌هایی صرف شده است که هدف نهایی را برآورده نکرده است. باید با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی، وضعیت تحریم، سیل خروج نخبگان و متخصصان، وضعیت مدیریتی کشور و بسیاری پارامترهای دیگر برای چنین مواردی برنامه‌ریزی کنیم. بدیهی است این پارامترها بر هر یک از رویکردهایی که پیشتر ذکر کردم آثاری دارد و ملاحظاتی ایجاد می‌کند.

مطابق فرمایشات رهبری، هوش مصنوعی در آینده جهان نقش آفرینی می‌کند، پس باید هوشمندانه برای حرکت کشور و استفاده از این فرصت برنامه‌ریزی کرد. خوشبختانه بر خلاف بسیاری از حوزه‌های دانشی دیگر، چون این دانش و صنعت هنوز در جهان جوان است، فرصت داریم در این زمینه اقدامات حساب شده‌ای انجام بدیم و جایگاه مورد نظر را تصاحب کنیم.

به نظر شما فعالان این حوزه چگونه می‌توانند اثرگذاری بیشتری در راستای این موضوع داشته باشند؟

مهرابی: واقعیت این است که ما سرمایه‌های دانشی و تجربی خوبی برای این موضوع داریم و کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای هم تلاش‌های بسیار خوبی در راستای ایجاد هم‌افزایی میان متخصصان و فعالان این حوزه انجام داده است.

حال در پاسخ به سوال شما، من بیشتر می‌توانم از جنبه تخصص شرکت خودم در این رابطه اظهار نظر کنم که روی ارتقای داده‌محوری سازمان‌ها متمرکز است. نکته مهم در این فضای تخصصی این است که طرح‌ها و پروژه‌هایی که فعالان ارائه می‌دهند بایستی متناسب با بلوغ داده‌محوری سازمان‌ها باشد. بلوغ داده‌محوری ابعاد و معیارهایی دارد که لزوماً مبتنی بر فناوری نیست، بلکه معیارهای نرمی همچون مهارت‌های رهبری سازمانی، چابکی سازمان، مهارت‌ها و راهبردها در آن بسیار پررنگ است. تصور من این است که فعالان و متخصصان این حوزه به تناسب تخصص و تمرکز خود در همه این ابعاد و معیارها حرف برای گفتن دارند و می‌توانند اثرگذار باشند.

چه موانع از چالش‌هایی بر سر راه فعالان حوزه علم داده و هوش مصنوعی می‌بینید؟

مهرابی: ببینید اهمیت موضوع بالاست، مباحث نو و گسترده هستند، مدیران لزوماً بلد نیستند با متخصصان این حوزه ارتباط برقرار کنند، متخصصان خوب این فضا کمیاب و گران قیمت هستند و پروژه‌هایی هم که در این فضا تعریف می‌شوند طبیعتاً گران‌ قیمت هستند. لذا، چالش‌ها متنوع و زیاد هستند و سازمان‌های آماده‌ای که توان هزینه کردن در این زمینه را دارند محدود هستند. برای مواجهه با این چالش‌ها، به نظرم آموزش و توانمندسازی مدیران سازمان‌ها، چه حاکمیتی، چه نیمه خصوصی و چه خصوصی بسیار واجب است.