، محمدرضا عارف صبح سه‌شنبه؛ ۲۳ مرداد ۱۴۰۳ در مراسم تودیع و معارفه دهقانی فیروزآبادی و حسین افشین معاونان پیشین و جدید علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، اظهار کرد: در گذشته گاهی برای ایجاد یک درس در یک دانشگاه بزرگ مشکل داشتیم. در راه اندازی های، عموما با اغماض اساتید را انتخاب می کردیم و حداقل ها را نداشتیم. یک مجموعه ۱۷۵ هزار دانشجویی در مراکز آموزش عالی داشتیم که بخشی از آنها کیفیت نداشت و منحل کردیم اما امروز به جایی رسیده ایم که در فناوری پیشرفته جزء مدعیان بزرگ دنیا هستیم.

وی تاکید کرد: این نتیجه زحمات و تلاش های جوانان پر انرژی و پرشور کشور بوده است که در این ۴ دهه این جوانان بودند که ما را به سمت جلو هل دادند و امروز وضعیت خوبی داریم.

معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: آقای دهقانی گفت که افشین به او گفته است من راه تو را ادامه می دهم؛ طبیعی است راهی که این معاونت انتخاب کرده، راهی درست و همراه با نتایج روشن است که باید حتما ادامه یابد.

عارف خاطرنشان کرد: رئیس جمهور همه جا وقتی یک مسئولی گزارش می دهد، می گوید هدف چیست؟ یعنی ما امروز از شما هدف ۴ ساله می خواهیم.

عارف افزود: موضوعی در کل برنامه‌های توسعه هم موجود دارد، توجه به مزیت نسبی است. به محض این‌که از موضوع مزیت نسبی صحبت می‌کنیم، اول نیروی انسانی مطرح می‌شود.  شاخص‌های کمی و کیفی نیروی انسانی، یک سرمایه معنوی را برای ما به ارمغان آورده است. منابع زیرزمینی، ظرفیت بالای دانشگاه و کیفیت آن، مزیت نسبی است که باید در همه برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌ها استفاده شود.

وی با بیان این‌که «تعهدات ملی ما یکی دیگر از مزیت‌های ماست»، گفت: ما چه تعهدات ملی داریم؟ سند چشم‌انداز، در رأس همه تعهدات ملی قرار دارد؛ جایگاه اول در منطقه در همه زمینه‌ها میثاق ملی است و بنا بوده تا سال آینده به این برسیم که عقب ماندیم و حتما باید جبران شود.  

معاون اول رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: محوریت تحقق سند چشم‌انداز به طور طبیعی به عهده معاونت علمی است. گام‌های اولیه برداشته شده و به جای رسیدیم که بدون استناد به نیروی جوان علمی نمی‌توانیم جلو برویم. زمانی که این سند تصویب می‌شد، ما در برخی از شاخص‌ها، جایگاه اول یا دوم در منطقه را داشتیم. یادمان باشد  ما در منطقه‌ای پویا زندگی می‌کنیم. شاخص‌های مد نظر ما در طول ۲۰ سال گذشته بسیار دگرگون شده است. ما در این فضای رقباتی می خواهیم پیشتاز باشیم.

وی همچنین اظهار کرد: اولین کلید عملیاتی برنامه هفتم توسعه را دیروز با تشکیل شورای عالی راهبری این سند خوب، زده شد. درآن جلسه عموما از اهداف خوب و مترقی‌ای این برنامه صحبت شد.ایرادی که به این سند می‌شود گرفت این است که منابع مورد نیاز دیده نشده است؛ در برنامه هفتم تکلیف شده که دولت ظرف یک سال منابع را لحاظ و به مجلس ارسال کند؛ ان‌شاالله این ایراد هم رفع می‌شود.

عارف با اشاره به این‌که  معاونت علمی را دستگاه نمی‌دانیم که در رقابت یا رفاقت با سایر دستگاه‌ها باشد بلکه یک معاونت ستادی است، تاکید کرد: حرف معاونت علمی ریاست جمهوری، حرف علمی رئیس جمهور و دولت است لذا وارد رقابت با هیچ دستگاهی نمی‌شود. دولت که با خودش رقابت نمی‌کند. دستگاه‌ها ممکن است رقابتی داشته باشند که بد هم نیست که گاهی این رقابت ها به اختلاف تبدیل می شود که دولت و رئیس‌جمهور باید آن را حل کند. علی الاصول مرجع حل اختلاف های علمی دستگاه ها، معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور است. خواهشم این است که به هیچ وجه این معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور را دستگاه ندانید که اگر دستگاه بدانیم هم منابع تقسیم می شود و هم مسئولیت ها که نباید اینگونه شود. همه اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور در بخش علم و فناوری در این معاونت باید مدیریت شود.

وی همچنین گفت: باید کارهایی را انجام دهیم که دیگران نمی‌توانند؛ یعنی یا صلاحیت سازمانی ندارند  یا در رقابت بین‌دستگاهی، متوقف می‌شوند. هیچ دستگاهی نباید با معاونت علمی رقابت کند؛ اگر به مرحله رقابت رسید، یعنی رقابت با رئیس‌جمهور.  نقش معاونت علمی، حل مشکلات، مسائل و اختلافات بین دستگاه‌ها باشد. بررسی شود وزارت علوم یا دانشگاه‌ها در انجام مسئولیت‌های خود چه مشکلاتی دارند. باید با رویکرد علمی، برنامه‌ریزی کرد که دغدغه مالی وزارت علوم یا دانشگاه ها به دغدغه علمی تبدیل شود.

وی افزود: امروز تب هوش مصنوعی و کوانتوم خیلی بالا گرفته است. این دو فناوری جزو راهبردهای اصلی ماست. دکتر افشین ظرف دو هفته آینده به ما گزارش دهند که در این دو زمینه چه اقداماتی انجام گرفته و برای پیشتاز شدن در این زمینه باید با چه سازوکاری جلو برویم.

معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت مشارکت در تولید ثروت ملی ، تصریح کرد: واقعیت این است که در ۴ دهه گذشته، به دلیل عدم حاکمیت علم بر نهادها و سیستم های اداره کشور، ما منبع افزایش هزینه برای کشور بودیم. یک مرور کلی کنید ببینید در این ۴ دهه چه قدر به ثروت ملی اضافه کرده ایم؟ همه دولتمردان و دستگاه‌ها هنرشان، پیشنهاد اضافه کردن هزینه‌ها بوده است و مرتب هزینه ملی بدون این‌که ثروت ملی اضافه شود، افزایش یافته است. امروز معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور باید در تولید ثروت ملی پیشتاز باشد. سهم بالایی از افزایش ثروت ملی باید در این معاونت مدیریت شود که چه کنیم تا این مسأله به طور جدی دنبال شود؟ پاسخی که شما به ما می دهید، اقتصاد دانش بنیان است.

عارف خاطرنشان کرد: مبنای برنامه چهارم توسعه، دانش بنیان بود که به دلایلی عملا برنامه چهارم اجرا نشد و با نقدهای غیر دقیق کنار گذاشته شد. امروز خوشبختانه بستر برای این مسأله مهم که حاکمیت دانش بنیانی در همه امور است، فراهم است؛ در اینجا مشخصا بحث من اقتصاد است حتی اگر عنوان معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان هم تغییر نکرده بود، این معاونت باید همه امور فعلی را مدیریت می‌کرد که با حمایت کامل دولت روبه رو است؛ قرار نیست وعده ای بدهیم و برویم، شخص رئیس جمهور و دولت در این مسیر در خدمت شما هستند.

معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: از آقای افشین می‌خواهم که به ما اعلام کند چه هدفی را در ۴ سال آینده دنبال می‌کند. خروجی آن در بحث اقتصادی است. ما خیلی با بحث علمی این معاونت کاری نداریم چون می‌دانیم خودتان به خوبی جلو می‌روید؛ بحث ما امروز اقتصادی است. امروز مساله کشور تولید ثروت است. این ستادها در ۴ سال آینده در زمینه تولید ثروت چه خواهند کرد؟ گزارش های منظمی به دست ما برسد

وی در بخش دیگری از اظهارت خود گفت: بنیاد ملی نخبگان کارهای ارزشمندی کرده و از افتخارات من این است که عضو هیأت امنای این بنیاد بوده‌ام ولی فلسفه تشکیل این بنیاد، حمایت از نخبگان نبود البته حمایت از نخبگان کار خوبی است ولی کم زحمت‌ترین کار این است که بیاییم بگوییم ۱۰ نفر اول کنکور را بورسیه می‌کنیم. انگیزه اصلی تشکیل بنیاد ملی نخبگان، کشف استعدادها بود و نه فقط در تهران و اصفهان و شهرهای بزرگ بلکه در دورترین نقطه کشور و مثلا در سیستان و بلوچستان که کار بسیار سختی است.

عارف همچنین با بیان این‌که «مقام معظم رهبری به من ماموریت دادند تا اساسنامه بنیاد ملی نخبگان را بنویسیم که دو سال طول کشید»، تاکید کرد: ماموریت این بنیاد کشف استعدادها بود اما وقتی تشکیلات به مرور دولتی می‌شود و می‌خواهد گزارش کمّی بدهد، با مشکلاتی روبه رو می‌شود. خواهش می‌کنم در این موضوع بازنگری شود. نه این‌که مسیری که می روید، تغییر کند ولی روی گسترش کمّی آن هم حرف داریم و موافق نیستیم که با فشاری که آمد، الان باید در خیلی از استان‌ها، بنیاد ملی نخبگان حضور داشته باشد و بخش مهمی از بودجه آن صرف امور جاری شود؛ شاید با مکانیزم های دیگری بتوانیم بنیاد را به عنوان ستاد کشف و توانمندسازی استعدادها تبدیل کنیم.

معاون اول رئیس جمهور ادامه داد: استعدادها که فقط علمی نیست در کشور ما که یک کشور فرهنگی است ببینید در زمینه‌های فرهنگی، شعرای برجسته‌ای دارید که گاهی سواد خواندن و نوشتن نداشتند؛ برجسته‌ترین معماران ما که چهره‌های شاخص بین‌المللی هستند، روی فناوری‌های سنتی و قدیمی، برجسته‌ترین مقرنی‌های کشور را طراحی می‌کردند اما شاید امضا نمی‌توانستند بکنند. این‌ها باید کشف شوند و در مسیری که لازم است هدایت‌شان کنیم.

وی با بیان این‌که «در پایان این دوره، ۵۰۰ جوان با تجربه و توانمند را تحویل کشور و دولت بعد می‌دهیم»، گفت: آن‌ها باید شایستگی‌های لازم را داشته باشند و از نظر تفکری طوری نباشند که اگر دولت بعد دارای تفکر جدیدی بود، همگی عوض شوند. آن‌ها نباید خطی باشند. بنیاد امور نخبگان پیش‌قدم شود، سازمان زنان و سازمان جوانان و سازمان اداری و استخدامی هم جلو بیایند و نیروهایی را تربیت کنیم که از میان آن‌ها وزیر، معاون وزیر و مدیران میانی انتخاب شوند. از همه دستگاه‌ها می‌خواهم که در انتخاب معاونین و مدیران کل، جوانگرایی را جدی بگیرند. معاونت علمی یکی از محل‌هایی است که می‌تواند برای حکمرانی نیرو تربیت کند.

معاون اول رئیس جمهور افزود: در زمان تشکیل دولت جدید دو مطالبه به حق مطرح می شود که یکی از آنها، عدم مشارکت خانم ها در مدیریت کلان است الان در معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور فقط یک مدیر زن داریم. این وضعیت امروز کشور است. یک جوان دانشمند ۳۰ ساله، عملکرد و نشاط و کارآیی اش با من ۷۰ ساله قابل مقایسه نیست. اگر می خواهیم حکمرانی عالمانه و منطقی و خوب داشته باشیم، باید سهم خانم ها و جوانان را در حکمرانی و مدیریت میانی بدهیم.

عارف بیان کرد: امروز ما گرفتاریم. یک دفعه می آیند می‌گویند فلان وزارتخانه را بدهیم به یک جوان ۳۰ ساله؛ نگرانی من این است که این جوان می‌سوزد؛ الگو هم از کشوری می‌گیرند که پشت آن وزیر جوان در آن کشور، یک حزب مقتدر قرار دارد و او منویات حزب را عمل می کند اما در کشور ما انتظار مردم این است که متخصص ترین فرد وزیر بشود اگر وزیری در زمینه‌ای بگوید من مطلع نیستم و نمی‌دانم و اجازه بدهید سؤال کنم تا پاسخ بدهم، دیگر وااسلاما به هوا می‌رود؛ لذا باید وزیر متخصص باشد.ما توانمندسازی نکرده‌ایم.