به گزارش خبرگزاری موج، نشست تعزیه و هنر معاصر، از سلسله‌نشست‌های هنر و ادبیات دینی، شنبه ۲۳ مرداماه در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد. در این نشست که علیرضا قزوه، محمود حبیبی کسبی، ناصر ضرابی و تعدادی از محققان و دانشجویان ادبیات و هنرهای نمایشی حضور داشتند، دکتر داود فتحعلی بیگی، نویسنده و کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه و دکتر محمدحسین ناصربخت نویسنده و پژوهشگر تئاتر به سخنرانی پیرامون تعزیه پرداختند. دکتر فتحعلی بیگی در ابتدای سخنانش، با بیان این که تعزیه، هنری کم نظیر است و در قله هنرهای نمایشی ایران قرار گرفته، گفت: این هنر از جهات مختلفی حائز اهمیت است. هنوز گفتنی های زیادی درباره تعزیه وجود دارد و اغلب کوششهایی که در زمینه معرفی این هنر آیینی انجام شده، فردی بوده نه این که مرکزی با عنوان حفظ و اشاعه نمایشهای آیینی فعالیت کند. حتی زمانی که تعزیه به عنوان میراث ملی و میراث جهانی ثبت شد، نهاد و موسسه ای خودش را موظف ندانست که سازوکاری تدوین کند و به وضعیت این هنر و پژوهش درباره آن سر و سامان بدهد. این مدرس دانشگاه ضمن اشاره به این که شبیه خوانی در معرض آسیب از سوی افراد ناآگاهی است که معلم ندیده، استاد شده اند، تاکید کرد: جالب اینجاست که پیش از ما غربی ها بودند که به این هنر خوب نگاه کردند و آن را به عنوان یک پدیده نمایشی تحسین کردند. در سفرنامه های غربی می بینیم که به تعزیه اشاره شده اما در سفرنامه های خودمان کمتر این موضوع را میبینیم و شاید چون برای مردم ما امری عادی تلقی میشده، به تعزیه اشاره چندانی در نوشته هایشان نداشته اند. با این حال، بعد از تحسین بعضی از پژوهشگران نمایشی غرب، در کشورمان هم به این موضوع توجه بیشتری صورت گرفت، با این حال هنوز هم بسیاری از دست اندرکاران یا اساتید تئاتر، تعزیه را جدی تلقی نمیکنند. وی افزود: این بی توجهی از سوی کارشناسان نمایش، مسئولان دولتی و صداوسیما در حالی است که در تعزیه عرفان هست، فلسفه هست، ادبیات هست، مبارزه با ظلم هست و ... در حالی که در بسیاری از مداحی ها و سخنرانیها هیچ محتوایی وجود ندارد و حتی ادبیات مناسبی ندارند اما به راحتی ترویج شده و از تلویزیون هم پخش میشود. فتحعلی بیگی ادامه داد: من نمیدانم در تعزیه چه راز و رمزی وجود دارد که هر بار هم آن را ببینیم باز هم خسته نمیشویم و مطلب جدیدی از آن به دست می آید. با این حال، قدر این میراث فرهنگی دانسته نمیشود و در حالی که میشود از آن به عنوان یک امکان توریستی هم استفاده شود، هیچ تکیه دائمی برای اجرای تعزیه در طول سال وجود ندارد. سالهاست که در دانشگاه تئاتر آموزش میدهیم اما مدرسه و موسسه خاصی برای آموزش تعزیه وجود ندارد، واحدهای درسی کمی به آن اختصاص داده شده و بی شک اگر تعزیه پایگاه مردمی نداشت، امروز به سرنوشت نمایش های شادی آور یا نقالی و پرده خوانی دچار میشد که در حال از بین رفتن هستند. این مدرس دانشگاه همچنین افزود: اگر میبینیم تعزیه در نمایشهای امروز تاثیر زیادی نگذاشته، به این دلیل است که هنرمندان ما شناخت درستی از آن ندارند که بتوانند آن را در کارهایشان مورد توجه قرار دهند. بی مهری به تعزیه به این منجر میشود که با از دست رفتن پیشکسوتان این عرصه، بخشهایی از این هنر آیینی هم از بین برود و کاری برای انتقال آن به جوانترها صورت نگرفته است. اگر هم به ندرت تاثیر تعزیه را در هنر معاصر کارگردانهایی مانند محمد رحمانیان می بینیم به این دلیل است که خود او به تعزیه علاقه داشته و درباره آن دانش به دست آورده در غیر این صورت، ساماندهی درستی برای آشنایی هنرمندان تئاتر با تعزیه وجود ندارد که طیف زیادی از آنها با این هنر دیرینه آشنا شده و در کارشان تاثیر بگذارد. در ادامه این نشست ناصربخت، با اشاره به این که تعزیه به عنوان میراث ایرانیان در جهان به ثبت رسیده است، گفت: بسیاری از هنرمندان و بزرگان تئاتر معاصر جهان، وقتی درباره تئاتر ایران حرف میزنند، بیش و پیش از هر چیزی به تعزیه اشاره می کنند چون در شکل و محتوا، ریشه در فرهنگ ایرانی دارد و می توان گفت عصاره فرهنگ ایرانی است. این نمایشنامه نویس و کارگردان همچنین گفت: تعزیه، هنری نمایشی است و نمایش، هنری ترکیبی است که هنرهای دیگر را هم در بر می گیرد بنابراین در تعزیه، موسیقی ایرانی، ادبیات ایرانی، طرز تفکر ایرانی و ... را هم می شود دید. این هنر، از سوی مردم به وجود آمده و حمایت شده و پشتوانه مردمی آن سبب شده این گنجینه عظیم هنری تا کنون حفظ شود، هرچند متاسفانه به دلیل برخی کم توجهی‌ها، بعضی متون و قراردادهایی که در این نمایش باید رعایت شود از بین رفته است. وی ادامه داد: تعزیه نه تنها برای هنر بلکه برای فرهنگ ایرانی هم مهم است زیرا بسیاری از تفکرات جامعه ایرانی و حکمت شیعی ایرانی در آن بروز و ظهور داشته و بسیاری از مسائل مربوط به فرهنگ ایرانی را می‌توان از متون تعزیه به دست آورد. دکتر ناصربخت با اشاره به این که به هنرهای سنتی بویژه نمایش سنتی از جمله تعزیه، ظلم شده است، گفت: تعزیه به معنی عام، سوگواری است اما به معنی خاص، نمایشی است که از دل این سوگواری ها بیرون آمده است. این نمایش از ایران شکل گرفته و سپس مناطق پیرامونی ایران را تحت الشعاع قرار داده است. حمایت از تعزیه بیشتر از سوی مردم بوده تا حاکمان و بیشترین پژوهش ها و انتشار نسخ تعزیه، بعد از انقلاب رخ داده است اما هنوز جا دارد کار بیشتری درباره این هنر آیینی انجام شود. این مدرس دانشگاه تاکید کرد: تعزیه هم مخالفان روشنفکر و مدرن و هم مخالفان سنتی داشته است که اینها باعث شده غربی ها بیشتر از ما به تحقیق و پژوهش درباره آن اقدام کنند. این کم توجهی به تعزیه در کشورمان در شرایطی است که از این غافلیم که گنجینه عظیم ادبی، و موسیقایی است چرا که تمام متون تعزیه با موسیقی همراه شده است. وی اضافه کرد: تئاتر معاصر می‌تواند از تعزیه بهره های زیادی بگیرد و حتی وقتی نمایشنامه هایی مانند منصور حلاج را با دانشجویان میخوانیم، آنها می گویند از مدرن‌ترین اتفاقاتی که در نمایش امروز سخن گفته می شود، در این نمایش کهن استفاده شده و شاهکاری نمایشی تلقی می شود. از این رو، باید به بهره برداری فرم و محتوا از نمایش های کهن از جمله تعزیه اقدام کنیم. ناصربخت با بیان این که تعزیه، هنری کامل است، گفت: جادوی کلام، معنی بخشیدن به اشیاء، استفاده از الحان درست برای اولیاخوان و اشقیاخوان و ... همه مواردی است که تعزیه را به عنوان یک هنر نمایشی کامل و حتی نمایش آیینی مقدس معرفی می کند. این که تلاش شده از بخش هایی از تعزیه در نمایش امروز بهره گرفته شود اتفاق خوبی است اما هنوز تجربه کافی در این زمینه نداریم و باید از آن برای تاثیرگذاری بر مخاطب بیشتر بهره بگیریم.