احسان آقایی، رییس موزه هنرهای معاصر تهران، در پاسخ به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج در مورد راه های اثبات اصالت آثار هنرمندان گفت: در دنیا دو راه حل رایج و ساده برای این کار وجود دارد. یکی تاییدیه بنیاد هر هنرمند است که در همین راستا، در ایران هم برخی از هنرمندان در قید حیات یا درگذشته یا  فرزندانشان، مثل فریده لاشایی و یا محسن وزیری مقدم بنیادی ثبت کرده اند.

وی افزود: این روش معتبرترین حالت اصالت سنجی یک اثر است اما حالت دوم این است که به خانواده هنرمند برای تایید اصالت مراجعه می کنند و خانواده هنرمند برای تایید اصالت اثر صاحب رای هستند. مرحله سومی هم وجود دارد که موسسات بزرگ مثل کریستیز ، ساتبیز ، بونمز و مانند آنها هستند به دلیل اینکه اطلاعات بسیاری از آثار را دارند مرجعیت دارند. یعنی اگر کسی بخواهد در مورد کاری استعلام کند، می‌تواند به سراغ یکی از این موسسات برود و آن ها می توانند در مورد آثار و بویژه نسخه اصلی و اولیه آنها، ارائه اطلاعات و اظهار نظر کنند.

حراج تهران مرجع مناسب تایید اصالت آثار نیست

احسان آقایی تصریح کرد: به نظر من ایران یک چنین موسساتی را کم دارد و مثلا حراج تهران اگر در کنار فعالیتش چنین خدماتی را ارائه می‌داد خوب بود گرچه در مورد حراج‌ تهران هم همیشه صحبت ها و حواشی ای وجود دارد و شاید خیلی معیار صحیحی برای این کار نباشد.

تعیین سطح هنرمندان و تایید اصالت آثار در شرح وظایف موزه ها نیست

 رییس موزه هنرهای معاصر در مورد نقش موزه در این عرصه گفت: در حالت کلی چون موزه مرکزی دولتی است اگر به این مساله ورود پیدا نکند بهتر است و اصولاً در دنیا چنین کاری در شرح وظایف موزه ها نیست.

وی ادامه داد: در واقع اصالت سنجی یکی از اجزا و مراحل تجارت هنر است و بر همین اساس در شأن این موزه ها هم نیست. به این دلیل که  در خیلی از موارد در اقتصاد هنر، ممکن است اثری ضعیف با قیمت بالا و کار خوبی با قیمت پایین به فروش برود بنابراین موزه نمی تواند در چنین فضایی ورود پیدا کند.

آقایی افزود: موزه ها در کل دنیا نقش پدری برای هنر دارند و در واقع هنری که در بالاترین سطح قرار دارند را پوشش می‌دهند اما اگر موزه به این حیطه ورود پیدا کند ممکن است که ورثه یک هنرمند درجه ۳ هم وارد این شبکه شده و بخواهند که آثار او ارزیابی شود. آن وقت موزه نمی تواند بگوید اثر هنرمندی را ارزیابی می کند و اثر هنرمند دیگری را نه!

نمی توانیم بین هنرمندان و موزه تفرقه ایجاد کنیم

وی ادامه داد: اصولاً موزه یا باید خدمتی را ارائه کند یا نه و چون سطح بندی و جدا کردن هنرمندان کار بسیار سختی است ورود به این حیطه می تواند حواشی بسیاری را ایجاد کند. به عنوان مثال واقعیت این است که همین الان هنرمندان در قید حیاتی داریم که هنرمندان درجه یکی نیستند اما اگر به ما مراجعه کنند، واقعاً نمی‌توانیم این حقیقت را به آنها بگوییم و بر همین اساس به او خدماتی ارائه ندهیم بنابراین خود این کار باعث تفرقه می شود.

کتابی که از آثار سهراب سپهری منتشر کردیم کارشناسی شده بود

 رییس موزه هنرهای معاصر تهران در پاسخ به سوالی در مورد تایید اصالت آثاری همچون آثار سهراب سپهری که در گنجینه موزه هنرهای معاصر وجود دارد و اخیرا هم شایعاتی در مورد وجود آثار غیر اصیل آن در بازار و در گنجینه ها مطرح شده بود، گفت: ما نمی توانیم در مورد آثار خودمان نظر ندهیم. موزه یک نمایشگاه بزرگ مرور آثار (رتروسپکتیو) در مورد سهراب سپهری در سال ۸۸ برگزار کرد و حتی کارهای زیادی را از موزه کرمان به همراه وسایل شخصی اش را به اینجا آوردیم و به نمایش گذاشتیم.

وی ادامه داد: آن زمان ما از همه کلکسیونرها و یا مجموعه هایی که اثری از سهراب در اختیار داشتند خواستیم که آثار را برای نمایشگاه ارائه کنند. بر همین اساس هر کسی که می‌خواست، می توانست کاری به ما ارائه دهد؛ اما یک شورایی را برای انتخاب اثر تعیین کردیم تا هر کاری را به موزه نیاوریم. منظورم این نیست که کار تقلبی وجود داشت اما کارهایی که شبهه ناک بودند را به این نمایشگاه راه ندادیم.

آقایی تاکید کرد: در واقع من با ضرس قاطع نمی توانم بگویم که برخی از آثاری که به ما ارائه شد، جعلی بودند اما شبهه ناک بودند و آن شورا آثار شبهه ناک را رد کرد و به نمایشگا راه نداد؛ سپس کتابی از آثار راه یافته به نمایشگاه منتشر شد که می تواند مرجعیت داشته باشد.

بهتر است خانواده سهراب به این مساله ورود کنند

وی تصریح کرد: آثاری که در آن کتاب هست، آثاری هستند که توسط یک کار تیم کارشناسی تایید شده و به نمایشگاه راه یافته اند و مورد تایید واقع شده اند. اما واقعیت این است که آنقدر از آثار سهراب در بازار وجود دارد که به نظرم بهتر است خانواده ایشان به این مساله ورود کنند.

احسان آقایی اظهار داشت: من اطلاع دقیقی از وضعیت  پروانه سپهری در حال حاضر ندارم و آخرین بار حدود ۸ سال پیش، ایشان را دیدم که آن زمان خواهر بزرگ سهراب هم در قید حیات بود. در حال حاضر به نظر من با توجه به اینکه آقای رضا کیانیان داماد خواهر بزرگ سهراب سپهری (ایراندخت سپهری) است، می تواند این کار را ساماندهی کند و به طور خانوادگی بنیاد سهراب سپهری را ثبت کنند.

رضا کیانیان بهترین گزینه برای تاسیس بنیاد سهراب سپهری است

رییس موزه هنرهای معاصر تهران ادامه داد: با توجه به اینکه آقای رضا کیانیان از وجهه خوبی برخوردار است و تسلط نسبی هم به هنرهای تجسمی دارد، شاید از بهترین گزینه ها برای تاسیس بنیاد سهراب سپهری باشد؛ اگر چه ممکن است که از درد سر چنین کاری استقبال نکند.

وی افزود: به هر حال ایشان از خانواده سهراب سپهری هستند و اجازه چنین کاری را هم دارند هیچ نیازی هم به حمایت دولتی برای این کار ندارند برای این که به راحتی می توانند یک موسسه فرهنگی هنری ثبت کرده و پس از آن به عنوان بنیاد فعالیت کنند و حتی می توانند برای صدور تاییدیه اصالت اثار (سرتیفیکیت) وجهی را دریافت کنند و مانند بسیاری از این بنیادها همانطور که اشاره کردم درآمدزا باشند.

نحوه تاسیس بنیاد یک هنرمند

وی در مورد نحوه تاسیس بنیاد یک هنرمند گفت: واقعیت این است که در ایران دولت مجوزی برای تاسیس بنیاد نمی دهد بلکه متقاضیان یک موسسه فرهنگی هنری ثبت می کنند و بعد با نام بنیاد فعالیت می کنند. همانطور که ایران درودی هم در ایران بنیادی ثبت کرده و سپس آثارش را به آنجا هدیه کرده است و بنیادش هم موزه آثار او را تاسیس کرده است.

رییس موزه هنرهای معاصر تهران در مورد عملکرد بنیادها تشریح کرد: در بنیادها با ثبت تصاویر و مشخصات هر اثر، برای آثار هنرمند شناسنامه‌ای تهیه می کند که امکان تطبیق با آثار را دارد. بنیادها کل آثار یک هنرمند را رصد می کنند و اطلاعات آن را دارند. اطلاعاتی از قبیل اینکه هر اثر کجا، کی، به چه کسی و با چه قیمتی فروخته شده است. بنابراین می دانند که یک هنرمند چند اثر دارد و این آثار کدام و کجا هستند.

بنیادها درآمدزا هستند

وی با تایید این که تاسیس بنیاد برای هنرمندانی انجام می شود که از نظر سطح کیفی و تعداد آثار در سطح قابل توجهی باشد، افزود: بنیادها از طریق فعالیت هایشان می توانند هزینه های خود را تامین کرده و حتی درآمدزا باشند. در واقع بنیادها جدای از تایید اصالت آثار، اگر اثری نیاز به مرمت داشته باشد انجام می دهند؛ در عین حال کارهای بازتولید راهم انجام می دهند و می توانند از طریق فروش آثار درآمدزایی کنند. به این معنی که در بازتولید، اقدام به چاپ اثری از هنرمندی مثل سهراب سپهری را بر روی یک کاغذ ۱۰۰ در ۷۰ سانتینمتری و در تعداد بسیار محدود کرده و مهمور به مهر بنیاد می کنند و به فروش می رسانند.

آقایی با ذکر مثالی گفت: البته همین نسخه های چاپی هم به دلیل تعداد محدودشان به تدریج واجد ارزش و قیمت می شوند. به عنوان مثال شما در هر جای دنیا بروید آثار اندی وارهول را با امضای هنرمند می فروشند، البته امضایی که پرینت شده است ولی تاییدیه بنیاد را دارند. بنابراین بنیادها درآمدزا هستند و بعد از فوت هنرمند مسیر هنری هنرمند را ادامه می دهند.

برای تاسیس بنیاد سپهری آمادگی ارائه مشاوره داریم

احسان آقایی در پایان گفت: گرچه می دانم که خانواده سپهری و آقای کیانیان نیاز چندانی به مشاوره ما ندارند، اما اگر در این زمینه از موزه هم مشاوره ای بخواهند، آمادگی همکاری داریم.