به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری موج، شمار زیادی از علاقه مندان خط و خوشنویسی و استادان بنام این عرصه به بهانه رونمایی از کتاب «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی» نوشته مرحوم مظفر بختیار در نیمه آذر ۹۸ در گالری آریانا گرد هم آمده بودند. این کتاب در تیراژی بسیار محدود و با شرایطی خاص از سوی انتشارات کتابسرای نیک روانه بازار شده است. در کنار رونمایی از این کتاب، برپایی نمایشگاهی از آثار خوشنویسی میرزاغلامرضا شبی به یادماندنی را به یاد و نام این خوشنویس بنام دوره قاجار رقم زد.

در ابتدای این مراسم، زَروان بختیار فرزند مرحوم مظفر بختیار، نویسنده و گردآورنده کتاب «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی» با بیان اینکه او و برادرش اورمزد از کودکی با این کتاب بزرگ شده‌اند و نزدیک‌ترین شاهدانِ نگارش و چاپ این کتاب هستند گفت: پدرم علاقه و عشق خاصی به میرزا غلامرضا داشت و شأن خاصی برای این هنرمند قائل بود و حتی با احترام از جلوی خطش رد می‌شد. همیشه در خانه ما خط‌های میرزا غلامرضا روی دیوار بود. حتی پدرم در سفرهای طولانی‌اش به چین و کره جنوبی، آثار میرزا غلامرضا را همراه خود می‌برد.

بختیار در ادامه اظهار داشت: پدرم تحقیق و پژوهشی سی ساله روی آثار میرزا غلامرضا انجام داد اما برای تألیف چنین کتابی تنها تسلط به اطلاعات خوشنویسی کافی نبود بلکه پدرم تسلط کافی درباره فرهنگ دوره قاجار، نگارگری، کاغذ سازی و مواردی از این دست نیز داشت.

 فرزند زنده یاد بختیاردرباره نحوه دسترسی پدرش به آثار میرزا غلامرضا گفت: این امکان به دلیل اینکه ایشان از طرف مادری نوه معیر الممالک است میسر شده بود پدرم با پژوهش چند ساله، درباره دوره قاجار که اطلاعات زیادی وجود نداشت این آثار را جمع آوری کرد و به همین دلیل این کتاب منحصر به فرد است.

کسانی که معتقدند ایرانیان نقاشی ندارند فهمی از نقاشی ندارند

محمدرضا اصلانی پژوهشگر، کارگردان و مستندساز، در مقام دوست دیرین مرحوم بختیارو مشاور کیفی این کتاب، دومین سخنران این مراسم بود.

وی با اشاره به این که قرار بود در ابتدا این کتاب را نشر نقره به چاپ برساند از اشتیاق خاص مرحوم بختیار به جست و جو و گرد آوری کارهای میرزا غلامرضا گفت: این مرد با کارهایی که برای فرهنگ این مملکت کرد بر گردن این فرهنگ حق دارد. با تلاشی که همسر و فرزندان مرحوم بختیار انجام داده اند و پیشینه ای که این خانواده دارد باید گفت این کتاب حاصل یک خاندان است نه تنها محصول تلاش یک فرد.

او با تاکید بر تلاش سی ساله مرحوم بختیار در جمع آوری و نگارش این کتاب افزود: میرزا غلامرضا در خاندان مُعیّر الممالک نگهداری و حضانت شد و معلم فرزندان محمد شاه بود. باید او را یکی از گنجینه‌های اندیشه و هنر دوران قاجار در خانواده معیر الممالک دانست.

این هنرمند با تاکید بر اهمیت کار معیرالممالک گفت: می توان گفت میرزا غلامرضا در سایه حمایت معیر الممالک فرصت خلق چنین آثار مهمی را یافت که این خود یک نوع مدیریت فرهنگی است.

اصلانی در ادامه اظهار داشت: میرزا غلامرضا فقط یک خوشنویس نیست بلکه او یک نقاش پیشرو است که از اکسپرسیونیست‌های اروپایی صد سال جلوتر بود. در فرهنگ ما کمال الدین بهزاد هم چنین جایگاهی دارد. کسانی که معتقدند ایرانیان نقاشی ندارند فهمی از نقاشی ندارند. چرا که با این که بهزاد هم عصر داوینچی است اما به جرأت می گویم که از او پیشروتر و مدرن‌تر بود.

این مستندساز درباره ویژگی های کار میرزا غلامرضا افزود: ارزش کار این استاد هنرمند در این است که سیاه مشق را فقط به عنوان تمرین خوشنویسی مدنظر نداشت؛ بلکه سیاه مشق را به یک عنصر بنیادین هنری تبدیل کرد. میرزا در این زمینه عارفانه کار می کرد و با تمرکزی که شبیه تمرکز ذنیست ها است به خلق اثر می پرداخت و کلمه و کلام را به عنوان امر وجودی گسترش داد.

 اصلانی با بیان اینکه میرزا غلامرضا از سنت به امر وجودی پرواز می‌کند تشریح کرد: حتی می توان گفت که او از یک منظر از آبسترکتیویست هایی چون سولاژ و هارتونگ صد سال جلوتر است و به نوعی با مرکب و پهنای قلم روایت می‌کند. کمپوزیسیونی که میرزا غلامرضا در صفحه به وجود می‌آورد، از حروفیه و نقطویه نشات می‌گیرد. او فضای مجردی که در خوشنویسی ایجاد می‌کند که دیگر خوشنویسی نیست بلکه نقاشانه است.

او تصریح کرد: آن زمان میرزا غلامرضا و معیر الممالک و محمود خان ملک الشعرا ساعت‌ها در مورد مطالب مجلات و کتاب‌های هنری روز اروپا که به خانه معیر الممالک به می‌رسید، بحث و گفتگو می‌کردند.

در ادامه این مراسم مهدی عتیقی مقدم پشت تریبون قرار گرفت و گفت: تمام کارهای مرحوم بختیار از جمله کتاب ایران پل فیروزه و همین کتاب مجموعه آثار میرزا غلامرضا را کارهایی ارزشمند و بزرگ است که ای کاش این کتاب در یک کنگره جهانی معرفی می‌شد.

وی با بیان اینکه هر چه از دکتر بختیار بگویم کم گفته‌ام افزود: وقتی ایشان اراده کردند که آثار میرزا غلامرضا چاپ شود، خانواده ما که عقبه 600 ساله‌ای از هنر و علاقه مندی به هنر دارد و از محل نگهداری این آثار نزد مجموعه‌های مختلف مطلع است کمک کرد این آثار در اختیار آن مرحوم قرار بگیرد.

عتیقی مقدم با اشاره به زندگی پرفراز و نشیب میرزا غلامرضا و برای مثال محکومیت او از سوی برخی به بابی گری، این اتفاقات را فقط به زندگی هنرمندی چون میرزا غلامرضا منحصر ندانست و آن را ناشی از احساس حسادت برخی افراد معاصر با هنرمندانی چون میرزا غلامرضا دانست؛ نکته‌ای که در زمانه ما هم همچنان دیده می‌شود.

اثر شگفت انگیز میرزا غلامرضا در شکسته نستعلیق

سخنران پایانی این مراسم، سید محمد احصایی بود. احصایی کتاب مجموعه آثار میرزا غلامرضا را اثری ماندگار برای شناخت و معرفی این هنرمند یگانه دانست و در ادامه از آشنایی خود با مرحوم بختیار گفت: آشنایی ما به اوایل انقلاب بر می‌گردد. ایشان هر وقت از چین بر می‌گشتند، برایم کاغذهای چینی می‌آوردند و با هم معاشرت و مؤانست داشتیم. به دلایلی از یک دوره به بعد مراوده‌ام با ایشان قطع شد که احساس خودم این است که میرزا غلامرضا به من این اجازه را نداد. مرحوم بختیار اواخر عمر بیمار شد و متاسفانه در رحلتشان من در ایران نبودم و توفیق زیارت پیدا نکردم.

احصایی در ادامه به تورق و معرفی کتاب مجموعه آثار میرزا غلامرضا برای حاضران مراسم پرداخت؛ از جمله این که کتاب در 16 عنوان مطلب دارد شامل زندگی نامه، شاگردان میرزا، سیاه مشق‌ها و ... او میرزا غلامرضا را شخصیتی نظر کرده و منتخب دانست که در خط شکسته نستعلیق استاد مسلم است.

وی با اشاره به این که میرزا غلامرضا در شکسته نستعلیق شگفتی بزرگی پدید آورده است افزود: او در دربار محمد شاه قاجار رشد کرد.16 ساله بود که قطعه‌ای با آب زر نوشت. این قطعه در کتاب مجموعه آثار او هم به چاپ رسیده است. این قطعه حیرت انگیز است. میرزا تا آخر عمرش هیچ چیزی به آن اضافه نمی‌کند جز پختگی و صفا.

ماجرای خوابهای محمد احصایی از میرزا غلامرضا اصفهانی

این خوشنویس مطرح در ادامه به مساله رقم کردن بسیاری از آثار میرزا غلامرضا به نام درویش عبدالمجید طالقانی اشاره کرد و این که زمانی این سؤال را از خود پرسیده بود که چرا این هنرمند پای آثار خود نام درویش عبدالمجید را می‌گذاشته است؟ او خوابی را که در این باره دیده بود برای حاضران تعریف کرد: در خواب میرزا غلامرضا را دیدم که به من اخمی کرد. از خواب پریدم و متوجه شدم که باید موضوع این باشد که میرزا مرگ درویش عبدالمجید را در اوج جوانی نتوانست تحمل کند. به نظرم میرزا این جفای روزگار را بر نمی‌تابد و با رقم کردن بسیاری از آثار خود به نام درویش عبدالمجید عمر درویش را با این کار تداوم می‌بخشد.

احصایی در ادامه به ذکر خوابی که مدتی بعد از این ماجرا می‌بیند پرداخت و این که در خیابان میرزا غلامرضا دست در گردن او می‌اندازد و او را می‌بخشد!

 خوشنویس نباید بدگویی و غیبت کند!

احصایی همچنین در بخشی دیگر از صحبت‌هایش نقل قولی از یک خطاط مشهور قدیمی را بیان کرد مبنی بر این که خوشنویس نباید بدگویی و غیبت کند چون با این کار اول حال خودش را بد می‌کند. او در ادامه تکه‌ای از متن کتاب را برای حاضران خواند.

در این مراسم که به میزبانی امیرحسین عبداللهی مدیر گالری آریانا، محمدعلی صحرانورد مدیر انتشارات کتابسرای نیک و ناشر «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی»، زروان بختیار فرزند مرحوم مظفر بختیار، حسام عتیقی مقدم کیوریتور نمایشگاه و امیرحسین زندی مشاور پروژه برپا شد؛ هنرمندانی چون محمدرضا اصلانی، محمد احصایی، بهمن فرمان آرا، احمد فلسفی، علی شیرازی، صداقت جباری، بهزاد شیشه گران، احسان آقایی، علیرضا دهقان و ... حضور داشتند.

لازم به ذکر است که نمایشگاه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی تا 20 آذر در گالری آریانا به نشانی الهیه، انتهای خیابان مریم شرقی، ابتدای خیابان فرشته (شهید فیاضی)، شماره 9 پذیرای علاقه مندان خواهد بود گرچه  آثار ارائه شده از مجموعه‌های شخصی هستند و برای فروش نیستند.