به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج تا کنون پنج دوره از جشنواره ملی اسباب‌ بازی برگزار شده است و سومین دوره جشنواره ایده آزاد اسباب بازی هم برای ترویج تولید اسباب بازی های ایرانی در حال برگزاری است. پیش از همه آنها از تاریخ ۱۳۸۷/۳/۲۹ شورای نظارت بر اسباب بازی با دستور شورای عالی انقلاب فرهنگی و در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشغول به کار شده است. اما ظاهرا همه این فعالیت ها رویکردی فرهنگی و یا نهایتا حمایت از تولید ایرانی دارند و یک مقوله بسیار مهم که به سلامت وامنیت کودکان بر می گردد کمتر توجه شده است. گرچه در سایت دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی به صراحت بالغ بر ۲۲ نوع استاندارد برای اسباب بازی درج شده و تاکید شده است که " استاندارداسباب بازی در ایران ازتاریخ ۱۳۸۲/۴/۱ اجباری شد. لذا تمامی اسباب بازی های تولید داخلی و اسباب بازی های وارداتی می بایست مطابق با استانداردهای موجود بوده و درغیر این صورت از تولید و یا واردات آنها جلوگیری می شود." اما ظاهرا نه تنها در سطح بازار بلکه حتی در این شورا و جشنواره های فوق الذکر هم توجه جدی به این مقوله نمی شود. بر همین اساس گفتگویی با محسن حموله، مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان داشته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

مشکل اسباب بازی چینی در جشنواره ملی اسباب بازی

چرا پس از برگزاری پنج دوره جشنواره ملی اسباب‌بازی هنوز هم گفته می شود بسیاری از اسباب بازی های ارائه شده در این جشنواره چینی است؟

همه شرکت کنندگان در جشنواره ملی اسباب بازی ایرانی بوده و همه محصولات ارائه شده هم ساخت ایران است. گرچه چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده و حتی صادرکننده اسباب بازی در دنیا شناخته می شود و خیلی از کشورهای بزرگ همچون آمریکا، آلمان و فرانسه سفارش تولید اسباب بازی مورد نیازشان را به چین می دهند.

یکی از مشکلاتی که در این زمینه در کشور داریم طراحی اسباب بازی است و اینکه می بینید عده ای از مردم گمان می کنند که اسباب بازی های ارائه شده در جشنواره ملی اسباب بازی چینی بوده و یا مشکلات دیگری را در مورد آنها مطرح کرده اند، از ناحیه همین ضعف طراحی است. سهم ما از بازار داخلی 15 تا 20 درصد است. در همین مقدار کم هم به دلیل اینکه تولید کننده های داخلی قوانین کپی رایت را رعایت نمی کنند،  اکثر اسباب بازی های ما الگو گرفته از نمونه های خارجی است.

ما در کانون پرورش فکری کودکان برای طراحی اسباب بازی برنامه داریم و روی این مقوله مشغول کار هستیم. تا امروز دومین رویداد ایده آزاد را در سال گذشته با هدف شناسایی و معرفی جوان و خلاق در حوزه طراحی اسباب بازی برگزار کرده ایم که در این رویداد 120 ایده ایرانی در سامانه ما ثبت شد. از این میان با رای هیات انتخاب و داوران 40 ایده را مورد توجه قرار دادند و برایشان نشست های تخصصی و کارگاه هایی برگزار کردند. در نهایت 20 ایده به صورت ماکت سازی آماده شد و در پنجمین جشنواره ملی اسباب بازی برخی از آنها مانند «اُرچین» و یا «حامی ایمنی» به تولید انبوه رسید و رونمایی هم شد. باقی آن ایده های ایرانی هم برای آشنایی بیشتر سرمایه گذاران قابل ارائه است. 

ما در کشورمان باید بر روی طراحی اسباب بازی کار کرده و رشته تخصصی دانشگاهی آن را ایجاد کنیم. الان مقدماتی انجام شده تا در مقطع کارشناسی ارشد، رشته طراحی اسباب بازی فعالیت کرده و دانشجو بپذیرد اما این باید زودتر از اینها اتفاق می افتاد.

نداشتن آرم استاندارد اکثر اسباب بازی های ایرانی

چرا برای اسباب بازی های ایرانی نه در این جشنواره و نه در سطح بازار لزوم درج آرم استاندارد نداریم و بسیاری از آنها با مواد بازیافتی تولید می شوند؟

متولی استاندارد، سازمان استاندارد است و ما به عنوان کانون پرورش فکری تنها مسائل فرهنگی اسباب بازی را مد نظر قرار می دهیم. براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، شواری نظارت بر اسباب بازی متولی بحث حمایت، نظارت و سیاستگذاری در کشور است که در آن ده سازمان، نهاد و وزارتخانه عضو هستند و مناسب است که سازمان ملی استاندارد هم به عنوان عضو جدیدی به این شورا بپیوندد و بیشتر در حوزه اسباب بازی خود را نشان دهد.

در حال حاضر تنها برخی از تولیدکنندگان اسباب بازی و به صورت داوطلبانه و برای تعدادی از محصولات خود اقدام به دریافت استاندارد می کنند. اسباب بازی استانداردهای متنوعی از جمله استانداردهای ۶۴۰۲، ۷۸۰، ۱۴۵۳ و ... است لذا اگر تمام وزارتخانه هایی که عضو شورای سیاستگذاری شورای نظارت بر اسباب بازی هستند بر اساس نقش خودشان در کشور، در حوزه اسباب بازی قدم بردارند، فکر کنند و کمک کنند، صنعت اسباب بازی ما رشد و پیشرفت کرده و روزهای خوبی را خواهیم داشت.

به عنوان مثال یکی از این وزارتخانه ها، آموزش و پرورش است که نقش به سزایی می تواند ایفا کند. وزیر پیشین این وزارتخانه آقای سید محمد بطحایی قول تجهیز اتاق بازی را داده بود که قرار بود ده هزار مدرسه به اتاق مجهز شوند. به نظر من این باید پیگیری شده و عملیاتی شود و حتی مدارس بیشتری به اتاق بازی مجهز شوند چرا که ما اعتقاد داریم اسباب بازی تاثیر به سزایی در رشد استعداد و توانایی کودکان دارند و بچه هایی که خود را با اسباب بازی سرگرم می کنند آینده بهتر و برنامه ریزی بهتری دارند.

اسباب بازی یک کالای فرهنگی است یا لوکس؟

یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در این شورا دو نماینده فرهنگی و هنری دارد. ما در حال حاضر این مشکل را داریم که اسباب بازی بعضا به عنوان یک کالای فرهنگی شناخته نمی شود و به بیشتر به چشم یک کالای لوکس و تجملاتی به آن نگاه می شود. بنابراین نیاز داریم که اسباب بازی هم به عنوان یک کالای فرهنگی شناخته شود و همانند کتاب از حمایت هایی برخوردار شود. در حال حاضر تولید کنندگان ما مشکلات ارزش افزوده و مالیاتی دارند و به همین دلیل خیلی از آنها حاضر نیستند که به صورت شفاف در این حوزه آمار و اطلاعات خود را اعلام کنند.

یکی از اهداف جشنواره ملی اسباب بازی این است که ما مسوولین را نسبت به این موضوع حساس کنیم تا به آن فکر و برنامه ریزی کنند.

لزوم حساسیت بیشتر سازمان استاندارد در حوزه اسباب بازی

به هر حال آرم استاندارد تسهیل کننده و مشوق خانواده ها به خرید و مصرف اسباب بازی های داخلی است و به نوعی یک اقدام ریشه ای است.

اینها نکات درستی است و ما هم در شورای نظارت بر اسباب بازی در صورتی که برخی از اسباب بازی هایی که برای ثبت ارائه می شوند مواد اولیه مرغوب نداشته و یا ببینیم به لحاظ ایمنی برای کودکان آسیب زننده هستند، حتما به سازمان ملی استاندارد ارجاع می دهیم تا ابتدا استاندارد بگیرد و بعد ما آن را ثبت کنیم.

اما لازم است که سازمان ملی استاندارد با توجه به اینکه برخی از تولید کنندگان اسباب بازی در حال استفاده از مواد اولیه نامرغوب هستند حساسیت بیشتری داشته باشد و اصولا باید فضا به سمتی حرکت کند که تولید کننده ها تمایل داشته باشند که برای گرفتن استاندارد اقدام کنند. اما موانعی وجود دارد که دست به دست هم می دهد و باعث می شود که تولید کننده ها رغبت چندانی برای نداشته باشند به سمت این موارد قانونی خودشان بروند.

ما اعتقادمان این است که قطعا اگر اسباب بازی نشان استاندارد داشته باشد، تایید شده و برای خانواده ها قابل اعتمادتر است.

چرا در فروشگاه های کانون اسباب بازی غیر استاندارد عرضه می شود؟

اگر شما چنین اعتقادی دارید پس چگونه است که اسباب بازی های فاقد نشان استاندارد حتی در فروشگاه های کانون پرورش فکری کودکان که به نوعی برند است و در نزد خانوداه ها جایگاه خاصی دارد هم عرضه می شوند؟

 مدیریت فروشگاه های کانون هم مانند سایر فروشگاه های اسباب بازی دیگر، به بخش خصوصی بر می گردد و تمام تصمیم گیری هایش به کانون بر نمی گردد.

بر اساس قانون اسباب بازی باید هولوگرام داشته باشد که در واقع شناسنامه آن است اما خیلی از تولید کننده ها حتی به سمت آن نمی روند. از لحاظ قانونی اگر اسباب بازی ای هولوگرام نداشته باشد نباید در سطح بازار فروخته شود و اگر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بخواهد مباحث نظارتی خودش را انجام دهد، قطعا با یک سری مقاومت ها مواجه می شود. بنابراین ما بیشتر توجه خود را بر روی نکات فرهنگی گذاشته ایم. گرچه مباحث ایمنی درست است اما متولی دارد و ماهم در حال رایزنی هستیم تا در بعضی از جلسات ما نماینده های استاندارد هم حضور داشته باشند.

مقاومت بیست ساله مسوولان در مقابل شکل گیری اتحادیه اسباب بازی

ریشه این مشکلات در کجا است؟

مشکلی که الان داریم و خیلی حاد و جدی است و تاکنون هم به نتیجه ای نرسیده ایم بحث اتحادیه اسباب بازی است. ما اتحادیه مستقل در صنعت اسباب بازی در کشور نداریم در حالی که اولین مصوبه شورای نظارت بر اسباب بازی در بیست سال پیش تشکیل این اتحادیه بوده است اما به رغم پیگیری های انجام شده در شورا این اقدام انجام نشده و مورد موافقت مسوولین وزارت صنعت و اتاق اصناف قرار نگرفته است.

بر همین اساس در کشورمان با وضعیت عجیبی روبرو هستیم به شکلی که اتحادیه مرتبط با اسباب بازی های خارجی، اتحادیه خرازی فروشان است، اسباب بازی های پلاستیکی زیر نظر اتحادیه نایلون و پلاستیک هستند. خیلی از اسباب بازی ها مانند اسباب بازی های پارچه ای و کاغذی شامل این دو دسته نمی شوند و هیچ اتحادیه ای ندارند. ضمن اینکه ما در زمانه ای هستیم که بحث بازی با گستره بیشتری مطرح است و ما اسکیپ روم، کافه بازی، خانه های بازی را داریم که همه اینها ایجاب می کند تا متولی مستقلی داشته باشد که دپارتمان های تخصصی خود را داشته باشد.

ما وقتی دیدیم که مسئولین به تشکیل اتحادیه اسباب بازی کمتر توجه می کنند به سمت گرفتن مجوز برای انجمن تخصصی اسباب بازی حرکت کردیم و بر همین اساس کانون پرورش فکری با کمک تولید کنندگان اسباب بازی مجوز انجمن تولید کنندگان اسباب بازی را از وزارت کار گرفت و مجوز دیگری هم برای واردکنندگان اسباب بازی به بازار با عنوان « انجمن صنفی کارفرمایان و فروشندگان اسباب‌بازی پولیشی استان تهران» اخذ شد.

تولیدکنندگان اسباب بازی از زمانی که مجوز انجمن را گرفتند وارد چرخه مدیریتی جشنواره اسباب بازی شدند و کانون پرورش فکری به این سمت رفت که کارهای تخصصی صنعت اسباب بازی را به خودشان واسپاری کند چرا که قطعا آنها دغدغه بیشتری نسبت به بخش دولتی دارند.

تولیدکنندگان به مطالبه خانواده ها و رسانه ها توجه می کنند

همه اینها در ارتباط با تجارت اسباب بازی است اما در مورد سلامت آن و در حالی که اسباب بازی ایرانی ارزانتر اما ناسالم تر نسبت به اسباب بازی خارجی است،  مثلا وقتی که گفته می شود که وزارت آموزش پرورش درصدد تجهیز مدارس با اتاق اسباب بازی است، چه پاسخی برای والدین دارد که خیال آنها را بابت استفاده از اسباب بازی های استاندارد، غیر مضر و بهداشتی راحت کند؟

کاملا درست است و اهمیت استاندارد اسباب بازی بر کسی پوشیده نیست. البته همه اسباب بازی های ایرانی نا سالم نیستند.

به هرحال یکی از اهدافی که با برگزاری جشنواره های ملی اسباب بازی پیگیری کرده ایم ایجاد تعامل بین تولید کننده ها و خانواده ها است تا بتوانند از نظرات هم مطلع شوند و تولید کننده ها هم حتما اگر با مطالبه و خاست مردم روبرو شوند حتما به سمت پاسخ مناسب حرکت می کنند.