محمد حمیدی مقدم رییس مرکز مستند و تجربی و دبیر چهاردهمین جشنواره سینما حقیقت در گفتگو با خبرنگار سینمایی خبرگزاری موج درباره امکان حضور فیلم های بخش‌های جنبی در بخش مسابقه ملی حقیقت و احتمالا فشرده شدن رقابت برای فیلم هایی که صرفا مناسب بخش مسابقه ملی هستند گفت: اینکه آثار بخش‌های دیگر جشنواره مثل بخش آوینی، کارآفرینی و کرونا، بخش ملی را دچار رقابت سخت تر و یا به عبارتی فضای رقابت را تنگ تر می‌کنند، شاید اصطلاح درستی نباشد به هر حال فیلمی که در حوزه های زیرمجموعه ای همچون کارآفرینی، کرونا یا شهید آوینی حضور دارد، قطعاً در جایگاه بالاتر، به عنوان فیلمی ملی به حساب می آید. به این معنی که فیلم دارای وجوه ساختار ملی و واجد عناصری مثل جستجوگری یا واکاوی نقصان ها یا پیشنهاد دهندگی است و قطعا در جایگاه بالاتر ملی گنجانده می شود. سپس وارد حوزه اختیار می شویم که از سوی هیات انتخاب و دبیر اعمال می شود.

به نظر هیات انتخاب احترام می گذاریم

وی افزود: این رویه در همه جشنواره ها معمول است که یک فیلم در چند بخش مختلف اصلی و جنبی می تواند حضور داشته باشد و در سینما حقیقت نیز وضعیت به همین منوال است. در جشنواره هایی که دبیر از شورای مشاوران بهره می برد انتخاب آثار با نظر او انجام می شود و این تصمیمات در حیطه اختیارات او است. در واقع دبیر یا مدیر یک جشنواره این امکان تصمیم گیری دارد که یک فیلم می تواند به بخش دیگری از جشنواره نیز ورود کند. اما ما در جشنواره حقیقت از هیات انتخاب بهره می بریم و به رای و نظر آنها احترام کامل می گذاریم. در این دوره هم هیات انتخاب بدون اعمال نظر دبیر دست به انتخاب آثار برای حضور در جشنواره و بخش های مختلف آن اقدام کرده است. البته یک فیلم باید وجوه قابل مطالعه و ارزش داشته باشد که در جشنواره پذیرفته شود.

حمیدی مقدم تاکید کرد: ما فیلم ها را در حوزه زیبایی شناسی خودشان تعریف می کنیم و بر همین اساس، اگر دقت کنید می بینید که تعداد زیادی اثر مشترک، یعنی فیلمی که واجد شرایط حضور در چند بخش جشنواره باشد، نداریم. به عنوان مثال فکر می کنم در مجموع تنها سه عنوان فیلم وجود دارند که در بخش آوینی شرکت دارند و همزمان در بخش های مختلف مسابقه ملی نیز حضور دارند که شامل دو فیلم بلند و یک فیلم نیمه بلند هستند. البته چهار فیلم دیگر هم هستند که از بخش های جنبی دیگر همزمان بخش مسابقه اصلی ملی هم حضور دارند مثل فیلم چامون از بخش کرونا و یا سه الف از بخش کارآفرینی. که در واقع مجموع فیلم های مشترک بین بخش های جنبی و همه سطوح بخش ملی تنها هفت فیلم هستند که تعداد زیادی نیستند.

فیلم های مشترک کمی در بخش های مختلف این دوره حضور دارند

دبیر چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به برگزاری جشنواره فیلم مقاومت در کشور از یک سو و برابری ارزش ریالی جایزه بخش آوینی با برترین جایزه بخش ملی ازسویی دیگر و در عین حال حمایت های کمتر از آثاری که به فرهنگ و ویژگی های ملی کشور می پردازند نسبت به آثار حوزه مقاومت، آیا رقابت فیلمی که در بخش شهید آوینی سینماحقیقت حضور دارد با آثار بخش ملی، رقابتی موازی به حساب نمی آید، گفت: به نظر من باید سینما را از این حوزه ها منفک کنیم؛ چون ما با فیلم مواجهیم و فیلم می تواند روایتی دراماتیک از یک منطقه ملتهب داشته باشد یا کنکاشی در یک خانواده چهار نفره باشد؛ به هر حال کسی که با ما صحبت می کند در وهله اول فیلم و سینماست که جذابیتش از همه چیز مهمتر است. این موضوع در کلیت می تواند سیال بودن را در حوزه های مختلف ایجاد کند؛ یعنی ممکن است فیلمی واجد ارزشی باشد که باید در چند بخش به نمایش درآید. به نظر من میزان توازن و همگنی فیلم ها در جشنواره چهاردهم یکسان است و اگر تعداد زیادی فیلم مشترک در بخش های مختلف حضور داشتند، این صحبت شما پذیرفتنی بود.

به گفته وی، گروه های هیات انتخاب به صورت مجزا کار خود را انجام می دهند و همه فیلم ها را پس از تماشا، مورد داوری قرار می دهند؛ البته شیوه بر این منوال است که ابتدا در بخش ملی، آثار انتخاب می شوند و سپس بخش های دیگر.

وی در ادامه، در پاسخ به این سوال که آیا هیات انتخاب و داوری بدون توجه به وجوه ایدئولوژیک آثار را قضاوت می کنند، تصریح کرد: گروه مستقل انتخاب بخش های مسابقه ملی جشنواره حقیقت، آثار را با توجه به همه ارزش های سینمایی و محتوایی انتخاب کردند؛ یعنی واقعا با همان نگاه ارزش های ملی و سینمایی در قالب مستند انتخاب ها صورت گرفت و سپس هیات انتخاب بخش های دیگر در انتخاب شان تصمیم گرفتند که فیلم هایی از بخش ملی را نیز با توجه به پیام و محتوای شان به بخش های دیگر وارد کنند.

حمیدی مقدم اضافه کرد: همچنین هر یک از صاحبان آثار در زمان ثبت نام اعلام می کنند که مایل هستند در چند بخش حضور داشته باشند. علاوه بر آن، ممکن است فیلمی برای بخش ملی ثبت نام کرده باشد اما با نظر هیات انتخاب، با صاحب اثر صحبت می شود که به دلیل محتوای فیلم، می تواند برای مثال در بخش شهید آوینی نیز حضور داشته باشد و وقتی که صاحب اثر با حضور در آن بخش موافقت می کند این اتفاق رخ می دهد.

تاثیر معیارهای ارزشی در انتخاب و داوری آثار

وی در پاسخ به اینکه آیا در داوری نهایی وجوه ایدئولوژیک تاثیرگذار خواهد بود یا خیر، گفت: اگر چه هر فردی می تواند نگاه خود را داشته باشد و اتفاقا گروه انتخاب از نگرش های متفاوتی نسبت به هم برخوردار بودند و شاید همه این موارد به شکلی مستتر در گروه انتخاب و استراتژی و راهبرد جشنواره باشد. این یک واقعیت است که در برخی موارد محتوا بر فرم یک اثر سینمایی غلبه دارد و حتی ممکن است ضعف های فرمی آن را تحت الشعاع خود قرار دهد. بنابراین واقعا نمی توان گفت که در عموم موارد معیار ایدئولوژیک به تنهایی دلیل انتخاب یک اثر بوده اما در برخی موارد اتفاقا فرم و محتوای یک اثر به خوبی با هم منطبق بوده و اصولا تفکیک این دو برای چنین آثاری ناممکن یا غیر منطقی بوده است، هیات انتخاب آن اثر را انتخاب می کند.

دبیر چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت افزود: نمی توان کتمان کرد که برخی اوقات در حوزه استدلالی نظرات متفاوت است. این گفتگو وقتی در سلامت کامل به هنگام صدور رای هیات انتخاب، بدون هیچ تحمیل و اعمال نظری از سوی برگزارکننده شکل بگیرد و حتی داوری بر اساس همین بحث ها و استدلال ها کار خودش را انجام دهد یک روند طبیعی رخ می دهد. حتی ممکن است این بحث ها در مورد یک فیلم که اهمیت حضورش بیشتر باشد، به طور جدی تری شکل بگیرد و در پایان استدلالها نظر برخی داوران نسبت به رای اولیه شان کاملا تغییر کند. این رویه چه در گذشته و چه امسال حکمفرما بوده است.

وی در پاسخ به اینکه به هر حال این دغدغه ای است که از سوی برخی فیلمسازان مطرح می شود که به نوعی آینده نگری هم می کنند و نگرانند که با کم شدن فرصت ها انگیزه برای تولید آثاری با محوریت موضوعات صرفا ملی کم شود بیان کرد: باید کمی تعریف مان را از بخش ملی شفاف کنیم؛ وقتی بحث استراتژی و راهبردهای اصلی سیاست خارجی ایران به میان می آید و ربط کامل با فضای داخلی کشور پیدا می کند، این نکته اصلی در بخش ملی و در جامعیت ایران است. بنابراین با این اوصاف حتی فیلم «کودتای 53» کاری ملی به حساب می آید، شاید می توانست در بخش مسابقه ملی شرکت کند که البته بنا به دلایلی قرار شد در بخش ویژه به نمایش درآید.

تعریف بخش ملی چیست؟

حمیدی مقدم تصریح کرد: بنابراین در پاسخ به اینکه تعریف بخش ملی چیست باید گفت که بخش ملی به جغرافیا، هویت و منافع ملی ما مربوط می شود. بنابراین هر فیلمی که توسط یک فیلمساز ایرانی ساخته شده است، حق درخواست در بخش های مخنلف جشنواره را خواهد داشت و ما هم نفی نمی کنیم. از اینجا به بعد، ارزش های سینمایی در کنار محتوا و مفهوم کار نیز ممزوج می شوند و گروه انتخاب جشنواره هستند که می توانند با سلیقه خودشان و به لحاظ ساختار سینمایی تشخیص دهند که می پسندند یا خیر. که معمولا تجربه ثابت کرده نظرات ترکیب یک هیات انتخاب با دیگر ترکیب، تفاوت آنچنانی ندارد و در هفتاد درصد موارد مشترک بوده است.

حمیدی مقدم در پاسخ به اینکه به هر حال تفکیک بخش ها ایجاب می کند که با تعاریفی جامع و مانع مواجه باشیم تاکید کرد: به نظر من خیلی نباید دگم به موضوع نگاه کرد چراکه همه فیلمسازان ایرانی فیلم های ملی در انواع مختلفی چون اجتماعی، اقتصادی، برون مرزی، سیاسی و ... می سازند و به همین دلیل عنوان نگاه ملی را باید برای همه فیلم های حاضر در جشنواره به کار ببریم. این طور نیست که نهادهای دولتی و ارگانی در بخش های دیگر می توانند بخش ملی را تضعیف کنند. در همه جای دنیا اثبات شده است آن چیزی که در فیلم مستند اهمیت دارد بودجه نیست بلکه علیرغم اینکه این نگاه به بودجه فیلم های مستند باید تصحیح شود اما واقعیت این است که در موفقیت یک فیلم مستند مهم همان تفکر و اندیشه ای است که کار را پیش می برد.

مدیر مرکز گسترش مستند و تجربی در پایان تصریح کرد: فیلمسازی که درباره کرونا فیلم می سازد و ایثارگرانه به دل کرونا رفته یا فیلمسازی که درباره کارآفرینی فیلم ساخته که به شعار سال می پردازد یا فیلمسازی که درباره فعالیت های شهدای مدافع حرم فیلم ساخته به مباحث استراتژیک ورود کرده و همگی فیلم های ملی ساخته اند. هیات انتخاب نیز در نهایت با رای و گفتگو به ترکیبی مناسب و متعادل رسیدند.