به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری موج، تصاویری که شاعران‌ از‌ جهان‌ ارائه می‌کنند، نشان دهنده نوع نگاه آنها به‌ محیط‌ زندگی خود و مسائلی است که در آن جریان دارد؛ به همین سبب تصاویر آنها با یکدیگر متفاوت است و این‌ تفاوت‌ در‌ شعر شاعران صاحب سبک، بیش از سایرین مشهود است. در میان شاعران سده‎‌های یازدهم تا سیزدهم می‌توان به صائب تبریزی اشاره کرده که دارای جایگاه خاصی بوده است. صائب تبریزی در نقطه‌ اوج و واسطه العقد میان شاعران سبک هندی است و به عنوان متعادل‌ترین شاعر این دوره شناخته می‌شود؛ زیرا او نه سادگی‌ زبان فغانی و نظیری را دارد و نه زبان پر ابهام و اغماض بـیدل را می‌داند. صائب از همه عناصر، از جمله اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، دینی، مذهبی و ... استفاده می‌کند و تصاویر شعری خویش را حول‌ محور‌ آن عناصر ترسیم می‌کند. صائب تبریزی گام‌های استواری را در مسیر تحول شعر این مرز و بوم برداشت که نه‌تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگر نیز طرفدارانی داشت. از این‌رو به مناسبت بزرگداشت این شاعر برجسته دهم تیر ماه به اسم وی نام‌گذاری شده است.

صائب تبریزی دارای کیفیت تصویرهای شعری

«محمدرضا سلیمی سفتجانی» استاد ادبیات و زبان فارسی و پژوهشگر ادبی با بیان اینکه صائب تبریزی، به‌ عنوان چهره شاخص سبک هندی است، گفت: صائب از درون جامعه برخاسته و به زبان جامعه می‌گوید. سخن او شعر اوست که با زبان تصویر عرضه‌ می‌شود‌ و تصویرسازی موثرترین وسیله برای بیان احساس، اندیشه و تجربه حسی است و قدرت اندیشیدن او با تصویر‌ است‌ که نقش بسیار مهمی در انتقال مفاهیم در شعر او دارد.

وی در ادامه بیان داشت: صائب‌ احساسات را به صورت تجسمی به نمایش می‌گذارد. صائب به سبب جایگاه‌ علمی، فرهنگی‌ و سیاسی که در عـصر خـویش دارد، به عنوان شاعر دربار بیشتر به‌ این‌ عناصر اجتماعی و سیاسی توجه می‌کند. صائب در طول زندگی خویش اجتماع و سیاست را در دو حوزه اصفهان و هند درک کرده است.

کاربرد ارسال المثل و تمثیل دراشعار صائب تبریزی

این استاد ادبیات درخصوص کاربرد تمثیل در اشعار صائب تبریزی گفت: کاربرد ارسال المثل و تمثیل در اشعار صائب بسیار چشمگیر است و از این رو وی را می‌توان نماینده واقعی شعر دوره صفویه و سبک هندی دانست. اشعار او انعکاس دهنده دردهای اجتماعی جامعه است و رنگی از ناامیدی و شکایت از زمانه دارد. انتقال آموزه‌ها و آزموده‌ها به دامنه تجربیات و تعلیمات مخاطب یکی از ویژگی‌های ارسال المثل‌هاست که گاه مستقیم با مضمون‌ها و نتایج مندرج در ساختارهایش به دست می‌آید.

وی افزود: شهرت صائب بیشتر به مضمون‌هایی است که در اشعار به‌ویژه در تک بیت‌های اوست و مهمتر از همه این مضمون ها بیشتر از مایه های اجتماعی برخوردار است. از جمله مختصات سبکی شعر صائب استفاه از عناصر و مظاهر طبیعت است. در شعر او واژه سرو بیش از همه عناصر و موجودات طبیعی عنصر محوری مضمون‌ساز بوده است.

استعاره‌ها و نمادهای عرفانی در اشعار صائب

سلیمی با بیان اینکه صائب گاهی در تجارب شخصی خود مجذب جنون عشق الهی است، می‌گوید: او در حالت به صورت عارف وارسته‌ای ظاهر می‌شود که به هه تعلقات مادی رندانه پشت پا زده و آرزوهای باطل را به کنار نهاده و اذعان می‌دارد که رسیدن به حق فراسوی اعمال و آدا و رسوم ظاهری است. در دیوان 80 هزار بیتی صائب کمتر شعری را می‌توان یافت که از اندیشه و مفاهیم و معانی والای حکیمانه عاری باشد. او در شعرهایش اندیشه و حکمت را به هیچ وجه رها نمی‌کند و به همین سبب گاهی در بیان و اثبات ادعاهای خود به استدالال‌های عقلی و فلسفی دست می‌زند و مفاهیم ذهنی خود را تشریح می‌کند.

وی در ادامه بیان داشت: درباره عرفان‌گرایی صائب مطالب بسیار اندکی نوشته شده است. از محققان قدیم ادوارد براون در تاریخ ادبی ایران، علی دشتی در نگاهی به صائب و شبلی نعمانی در شعر العجم به اجمال به این نکته اشاره کرده‌اند. صائب شاید از برجسته‌ترین شاعران عهد صفوی است که به مفاهیم و تعابیر عرفانی علاقه‌مند بوده و در بیان تجربه شعری خود به نحوی از آنها بهره برده است.  

بیشتر بخوانید: 

حمید سبزواری، شاعر شاعرانه‌های انقلاب/ جلوه‌های پایداری و مقاومت در شعر سبزواری

فریدون توللی، پایه‌گذار نوعی خاص از طنز سیاسی در ادبیات نوین ایران/ شاعری رمانتیک و نیمه سـنتی

رهی معیری، خالق تصنیف‌های بی‌بدیل و از غزل‌سرایان سرآمد معاصر

تشخیص از زاویه دید صائب

سلیمی با بیان اینکه در زاویه دید صائب همه چیز سرشار از حیات و حرکت است، گفت: این شاعر بلندآوازه برای خلق مضمون نو به همه چیز دور و بر خود حتی به اشیای بی‌جان نیز حرکت و جان می‌بخشد. شعر او همانند دیگر شاعران سبک هندی در پی تلاش برای مضمون یابی به مدد تصاویر غریب و نازک‌اندیشی، پیچیده و معماگونه شده درک آن مشکل می‌شود.