، راه نجات بشر استمداد از پیشوایان دینی است؛ آنانی که الگویی راستین برای زندگی اجتماعی و معنوی بشر به شمار می‌روند. در این میان امام سجاد(ع) چهارمین امام شیعیان نمونه‌ای از این پیشوایان محسوب می‌شود.

دوران امامت امام سجاد(ع) یکی از تاریک‌ترین ادوار تاریخ اسلام بود؛ به طوری که محققان و تاریخ‌پژوهان مسلمان از عصر امامت آن حضرت‌(ع) بـا‌ نـام «دوره سقوط فرهنگ اسلام» یاد می‌کنند. همچنین در طول آن سـال‌های پرفـتنه کـه مردم از نعمت بصیرت محروم‌ بـودند‌، این امام همام(ع) مـوفق‌ شـد ابرهای سیاه جهل را از آسمان اندیشه‌ها کنار بزند‌ و خورشید حقیقت را بر سرزمین اسلام بتاباند و رهروان راه امامت به قله رفیع هدایت برساند. این دوران که ۳۴ سال به طول انجامید، مصادف بود با حکومت هفت تن از حاکمان اموی سرانجام آن امام همام در‌ محرم‌الحرام‌ سال ۹۴ هجری در مدینه منوره رحلت کردند و پیکر مطهرشان در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.

بیداری جامعه اسلامی‌

حجت‌الاسلام «علیرضا محمدی‌نیا» استاد حوزه و پژوهشگر امور دینی، با بیان اینکه معاویه‌ در‌ طول چهل سال سلطنت تا آنجا که توانست علیه اهل‌بیت پیامبر‌ اکرم‌(ص) تبلیغات منفی می‌کرد، گفت: امام حسین(ع) با قیامش در عاشورای سال ۶۱ هجری تمام آنچه را‌ که‌ او‌ در طول حکومتش بـه چنگ آورده بود، باطل کرد. امام سجاد(ع) نیز‌ در‌ مرکز‌ خلافت اموی، بنی‌امیه را رسوا و مردم فریب‌خورده و گمراه شام و سایر بلاد را آگاه و بیدار‌ کرد‌ و عظمت‌ و منزلت رسول خدا(ص) را نمایان ساخت.

وی در ادامه بیان داشت: بدون تردید روشنگری‌های حضرت زین‌العابدین(ع) بعد از ماجرای‌ غم‌بار‌ کربلا در تداوم آن نهضت عظیم اسلامی نقش به‌سزایی داشت. چهارمین امام شیعیان با‌ گریه بر شهیدان نینوا و زنده نـگهداشتن یاد و خاطره جانبازی‌های آنان، اهداف شهیدان‌ کربلا‌ را دنبال می‌کرد و در اذهان عموم مردم، مظلومیت شهدای کربلا را ترسیم می‌کرد.

زنده نگه داشتن حماسه عاشورا

این پژوهشگر امور دینی، با اشاره به اینکه چهارمین امام شیعیان(ع) طی ۳۴‌ سال‌ امامت با این روش آگاهانه، بر بصیرت مردم افزود، تصریح کرد: ایشان این شیوه را‌ تا‌ جایی ادامه داد که یکی از «بکائین‌ پنج‌گانه‌ تاریخ‌» نامیده شد. ایشان همواره مصائب جانگداز کربلا‌ را‌ بازگو می‌کرد و می‌فرمود: «هر‌ مؤمنی‌ که آگاهانه بر شهادت حسین‌«ع» بگرید‌، خداوند در بهشت برای او غرفه‌هایی را آماده می‌سازد و تا ابد در آن‌ اقامت‌ خواهد گزید.» امام سجاد(ع) در مقابل تبلیغات سوء امویان علیه اهل‌بیت(ع) را با‌ دعا‌ همراه می‌ساخت تا از‌ این‌ رهگذر خاندان عـصمت و طهارت را جانشینان بـر حق پیامبر(ص) معرف کند. امام سجاد(ع) هر جا که احساس‌ می‌کرد‌ دشمن می‌خواهد حقانیت قیام عاشورا را باطل جلوه دهد، با پاسخ‌های منطقی‌ و کوبنده‌ نقشه‌های‌ شیطانی دشمن را ابطال کرد.

حمایت از حماسه‌های ستم‌ستیز

حجت‌الاسلام محمدی‌نیا، با بیان اینکه حماسه عاشورا شیعه را از موضع انفعالی خارج کرد، گفت: حماسه عاشورا موجب دمیده شدن روحی جدید به حیات‌ سیاسی‌ ـ اجتماعی این مذهب شد. امام سجاد(ع) تنها پسر امام حسین(ع) بود که به علت بیماری در صحنه جنگ کربلا وارد نشد. وی در دوران امامتش همان سیاست و استراتژی عمویش امام‌ حسن‌ مجتبی(ع) را ادامه داد و تا آنجا که می‌توانست از هرگونه درگیری اجتناب کرد. آن حضرت(ع) در سیره خود سیاست دفاعی را در پیش گرفت و مبارزه را بیشتر در قالب‌ فرهنگی‌ ـ عقیدتی پیش برد و بدون آنکه مستقیم با دشمن درگیر شود، سعی در فرو ریختن پایه‌های حکومت حاکمان اموی داشـت. امام سجاد(ع) ۳۴ سال پس از شهادت پدر بزرگوارش زیست‌ و از‌ سیاست‌ مبارزه منفی عدول نکرد تا‌ خود‌ را‌ به عنوان امین میراث پدر معرفی کند.

وی افزود: مسلمانان با تأثیرپذیری از خطابه‌های بصیرت‌آفرین و بـیدارکننده آن امام، روحیه طاغوت‌ستیزی خود را‌ در‌ قـالب‌ قـیام‌های مردی متبلور ساختند و علیه حکمرانان خودخواه و هوسران‌ اموی‌ دست به قیام‌هایی زدند که مهم‌ترین آنها سه قیام مشهور است که به نام‌های قیام تـوابین، قـیام مختار و خیزش‌ مردم‌ مدینه‌ در تاریخ مطرح است. امام سجاد(ع) گرچه در ظاهر به‌ علت اختناق شدید و استبداد حاکم بر جامعه در این قیام‌ها نقشی نداشت و در حالت تقیه به سر می‌برد‌، اما‌ در‌ حقیقت از رهبران این قیام‌ها اعلام رضایت و عـملاً آنها را تأیید‌ می‌کرد‌.

بیشتر بخوانید:

اعمال شب شهادت امام سجاد/ نماز امام زین العابدین چگونه است؟

اینفوگرافیک/زندگینامه امام سجاد(ع)

دانلود مداحی نریمانی شهادت امام سجاد

دانلود گلچین روضه امام سجاد علیه السلام

دانلود روضه حسن خلج به مناسبت شهادت امام سجاد

دانلود دعای هفتم صحیفه سجادیه+متن/صوت علی فانی

پند و ارشاد امام سجاد(ع)

این استاد حوزه با اشاره به اینکه چهارمین فروغ امامت از‌ راه‌ موعظه‌ و ارشاد، مردم را با آموزه‌های ناب اسلام آشنا می‌کرد، گفت: این امام همام به صورت حضوری یا در قالب نامه، فـقها، محدثان‌ و قضات‌ درباری را پند و اندرز می‌داد‌ و آنان‌ را به‌ پیروی‌ از‌ حق دعوت می‌کرد. آن حضرت با این شـیوه آگاهانه و حکیمانه، ضمن اینکه مردم را ارشاد و تـفکرات‌ اصیل‌ اسلامی را به آنان منتقل می‌کرد‌، از‌ آن‌ به‌ عنوان‌ شیوه‌ای سیاسی برای‌ مقابله‌ با ظلم و ستم دستگاه حاکم استفاده می‌کرد و در عین حال حساسیت حکومت را برنمی‌انگیخت، در نتیجه‌ می‌توانست‌ در‌ یک فضای مناسب اهداف و آرمان‌های والای خود‌ را‌ عملی‌ سازد‌. امام سجاد(ع) در مقابل دشمنان رفتاری آگاهانه داشت و در برخورد با آنان شخصیت کاذبشان را مخدوش می‌ساخت، وقار دروغین آنان را درهـم می‌شکست و براساس آیه شریفه «...اشداء‌ علی الکفار...» رفتار می‌کرد.

دعاهای آن حضرت(ع) که در مجموعه‌های ارزشمندی همچون صحیفه سجادیه‌، مناجات خمسه عـشر، دعای ابوحمزه ثمالی، نـیایش‌های روزانه و... گرد آمده است، دل هر شنونده عـارف و اندیشمندی را می‌لرزاند و توجه به معانی بلند و باشکوه آن، تشنگان وادی کمال و معرفت را سیراب می‌سازد‌. سـیدالساجدین‌(ع) در ایـن دعاها علاوه بر بیان مسائل اعـتقادی و اخلاقی به تبیین حـق مـسلم اهل‌بیت(ع) که توسط بنی‌امیه غصب شـد، پرداخته است تا از این رهگذر مردم را از این موضوع‌ آگاه‌ سازد که جانشینان واقـعی پیـامبر«ص» چه افرادی هستند. در کتاب صحیفه سجادیه زیباترین‌ و عالی‌ترین‌ مباحث خداشناسی، عالم غیب، رسالت پیامبران، جایگاه اهل‌بیت(ع)، فضایل و رذایل اخلاقی، مسائل اجتماعی، اقتصادی‌، اشارات‌ تاریخی و... مطرح شده است، لذا عمل به این آموزه‌های ناب مـی‌تواند پویندگان راه‌ امامت‌ و ولایت‌ را در وادی هدایت و تربیت به سر منزل مقصود برساند و بر آگاهی و بصیرت آنان‌ بیفزاید‌.