، در چند سال گذشته که میزان صادرات نفت ایران به شدت کاهش یافته دولت روی درآمد ارزی حاصل از صادرات کالاهای غیر نفتی تمرکز داشته تا شاید بخشی از منابع ارزی کسر شده را جبران کند، اما آیا این اتفاق افتاد؟ به طور قطع دولت برای تحقق این امر باید بستر صادرات را تسهیل می کرد تا صادرات غیر نفتی که در اواخر سال ۱۳۹۶ به حدود ۵۰ میلیارد دلار رسیده بود را افزایش دهد، اما محدودیت تحریمی و مشکلات ناشی از انتقال پول در بازارهای بین المللی عملا مانع از افزایش وزنی صادرات کالاهای غیر نفتی شد و دولت با کاهش ارزش ریال در مقابل دلار، میزان ارز آوری را از نظر ارزشی تا حدودی حفظ کرد و از طرف دیگر با ارزانتر کردن کالاهای ایرانی برای بازارهای خارجی رقابت پذیری را تسهیل کرد، اما آیا این میزان درآمد ارزی کفاف تمام مخارج دولت را می داد؟

به طور قطع وقتی حداقل ۳۰ میلیارد دلار از درآمد ارزی کشور سالانه کم شده بود این میزان درآمد برای کشوری که سالانه حدود ۸۰ میلیارد دلار درآمد ارزی داشت عدد قابل توجهی بود و با افزایش چندبرابری نرخ ارز عملا درآمد داخلی را جایگزین صادرات نفت کرد، هرچند دولت همواره منکر این مساله است، اما اقتصاد با شعبده بازی پیش نمی رود و بودجه سال آینده دولت بسیاری از واقعیت های اقتصادی سال های گذشته را نمایان کرد.

دولت برای تدوین بودجه ۱۴۰۰

در واقع به دلیل اینکه قیمت ارز به سقف رسیده و مردم بیشتر از این نمی توانند تورم را تحمل کنند و عملا دست و پای دولت برای انتشار اسکناس یا افزایش نرخ بهره بانکی بسته شده بر همین اساس دولت بودجه ۱۴۰۰ را بار دیگر بر مبنای نفت تدوین کرده، یعنی عملا اداره واقعی کشور بدون درآمد نفتی ممکن نیست و این چند سال هم دولت از همین تورم پول درآورده است، اما برای دولت بعدی داستان باید متفاوت باشد به همین دلیل دولت بودجه را کمی واقعی تر نوشته و به دنبال درآمد نفتی، درآمد مالیاتی و... است.

در چند سال گذشته دولت همواره با کسری بودجه روبرو بوده و بخشی از آن را از طریق همین نوسانات ارزی و... جبران کرده و بخشی هم از صندوق توسعه ملی برداشت کرده است، در شرایطی که اعتبارات صندوق توسعه ملی باید برای پروژه های زیرساختی اجرا می شد، خرج هزینه های جاری شد و از طرف دیگر اجرا نشدن پروژه های عمرانی هم تعطیل شده و نه تنها اشتغال را تحت تاثیر قرار داده عملا با کاهش درآمدهای مردمی سطح زندگی مردم را پایین آورده است، به گونه ای که در یک سال گذشته میزان تقاضا برای کالاهای مصرفی هم حداقل ۳۰ درصد کاهش یافته و این به معنای افزایش فقر مطلق است.

نکته عجیب در اتفاقات اقتصادی ایران در چند سال گذشته این است که دولت نفت چندانی نفروخته است و نیز مدعی است که از بانک مرکزی هم استقراض نکرده و با نوسانات ارزی هم درآمدی کسب نکرده است، حالا سوال این است که در این سال ها دولت از کجا پول خلق کرده؟