به گزارش خبرگزاری موج، افراد مبتلا به دیابت، در معرض زخم پای دیابتی و درد در پا هستند اما اغلب این افراد دچار بی حسی یا گردش خون ضعیف در پاهای خود میشوند که این امر تشخیص تاول، زخم و جراحت در پاها را برای آنها دشوار میکند. این زخم‌ها در نتیجه عدم تشخیص و درمان بموقع، به سرعت عفونی شده و منجر به بروز عوارض جدی‌تر و گاها حتی قطع عضو میشوند. اما خوشبختانه،‌ راهکارهای متعددی برای محافظت از این افراد در برابر زخم و عفونت وجود دارد.

زخم پا در افراد مبتلا به دیابت

افراد مبتلا به دیابت اغلب با مشکلاتی در پاهای خود مواجه هستند. ایجاد زخم پای دیابتی، بد فرمی پاها و عفونت زخم در افراد مبتلا به دیابت شایع‌تر و محتمل‌تر است. زخم پا یا تاول‌های ایجاد شده در پاهای افراد دیابتی اگر چنانچه به موقع درمان نشود، منجر به عفونت زخم خواهد شد. بطوریکه در برخی موارد برای جلوگیری از گسترش عفونت، جراح مجبور است تا انگشتان پا و یا حتی بعضا بخشی از ساق پای بیمار را قطع کند.

کدام دسته از افراد دیابتی در معرض خطر ایجاد زخم پای دیابتی هستند؟

زخم پای دیابتی و سایر مشکلات مربوط به پاها در افراد دیابتی شایع است اما این موارد در افراد دیابتی که فاکتورهای زیر را دارند، محتمل‌تر است:

• وجود آسیب عصبی یا گردش خون ضعیف در پاها.
• عدم کنترل صحیح میزان قند خون در طولانی مدت، دوره‌های مکرر هیپرگلیسمی یا قند خون بالا
• اضافه وزن و چاقی
• سابقه طولانی ابتلا به دیابت
• فشار خون بالا یا کلسترول بالا

زخم پای دیابتی چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟

زخم پای دیابتی، زخم‌هایی باز هستند که غالبا در ناحیه کف پا یا پشت انگشت شست پا ایجاد میشوند. در صورت استفاده از کفش‌های نامناسب، این زخم‌ها حتی ممکن است در نواحی کناری کف پا نیز ایجاد شوند. زخم پای دیابتی اغلب در مراحل اولیه بدون درد است و دقیقا مثل زخم بستر (زخم فشاری)، ممکن است فقط کمی خارش داشته و موجب قرمز شدن ناحیه شود. تمامی موارد زخم پای دیابتی عفونی نمیشوند اما احتمال و خطر عفونت زخم و سلولیت پوست مجاور زخم، در افراد مبتلا به دیابت بالاست.

زخم پای دیابتی از لحاظ شدت و عمق زخم و وجود عفونت، به ۴ دسته طبقه بندی میشود:

• غیر عفونی: زخم هیچگونه علائم عفونت ندارد.
• عفونت خفیف: ناحیه اطراف زخم ممکن است گرم، قرمز رنگ، کمی متورم، دردناک یا حساس به لمس شده باشد و زخم چرک کرده باشد.
• عفونت متوسط: عفونت زخم به لایه‌های عمیق‌تر پوست میرسد و حتی ممکن است عضلات، تاندون‌ها، استخوان یا مفاصل را نیز درگیر کرده باشد.
• عفونت شدید: عفونت بقدری شدید است که منجر به سپسیس یا عفونت خون میشود (بیماری عفونی سپسیس میتواند منجر به مرگ فرد شود). علائم سپسیس عبارتند از: تب بالا، ضربان قلب سریع و تنگی نفس یا تنفس سریع (نفس نفس زدن).

مشکلات و عوارض ناشی از زخم پای دیابتی

• عفونت‌های پوستی و استخوانی: حتی یک بریدگی یا زخم کوچک نیز میتواند منجر به عفونت شود. وجود هرگونه آسیب عصبی، مشکلات مرتبط با عروق خونی و وجود هرگونه اختلال در سیستم ایمنی بدن احتمال عفونی شدن زخم را افزایش میدهد. اکثریت موارد عفونت در زخم‌هایی ایجاد میشود که قبلا با داروهای آنتی بیوتیک درمان شده‌اند. عفونت‌های خفیف را میتوان با آنتی بیوتیک درمان کرد اما موارد شدیدتر عفونت، به درمان و مداخله پزشکی نیاز دارد.
• آبسه: گاها عفونت به استخوان و سایر بافت‌ها گسترش می‌یابد و منجر به ایجاد توده چرکی به نام آبسه میشود. رایج‌ترین روش درمان آبسه، تخلیه آن است. در اینصورت ممکن است به برداشتن بخشی از استخوان یا بافت درگیر شده نیاز باشد. اما امروزه از روش‌های نوینی اعم از اکسیژن درمانی که کم تهاجمی‌تر است برای درمان این عارضه استفاده میشود.
• قانقاریا یا گانگرن: بیماری دیابت بر رگ‌های خونی انگشتان دست و پا تاثیر میگذارد و موجب قطع جریان خون در آنها میشود و این عدم گردش خون، منجر به مرگ بافت بدن میشود. در این حالت معمولا از اکسیژن درمانی یا جراحی برای برداشتن ناحیه آسیب دیده استفاده میشود.
• بدشکلی (دفرمیتی): آسیب عصبی موجب تضعیف عضلات و ماهیچه‌های پا شده و این امر منجر به مشکلاتی نظیر بیماری انگشت چکشی،  افزایش قوس کف پا (کلاو تو)، درد انگشتان پا و زیر پنجه (متاتارسالژی) و قوس و گودی بیش از اندازه کف پا (پس کاووس) میشود.
• بیماری پای شارکو: دیابت بقدری استخوان کف پا را تضعیف میکند که این استخوان براحتی ممکن است بشکند. از سوی دیگر، فرد بدلیل آسیب عصبی ناشی از دیابت نیز ممکن است این شکستگی استخوان را حس نکند و در نتیجه، به راه رفتن با استخوان‌های شکسته ادامه می دهد و این امر منجر به تغییر شکل و فرم پا میشود. در این حالت برآمدگی در قوس کف پا ایجاد میشود.
• قطع عضو: عدم گردش صحیح خون و آسیب عصبی موجب میشود تا فرد دیابتی ناخواسته آسیب بیشتری به پاهای خود وارد کند و تا قبل از عفونی شدن زخم‌ها اصلا متوجه آنها نشود. زمانی که این عفونت را نتوان درمان کرد، منجر به آبسه خواهد شد و یا اینکه قطع جریان خون منجر به قانقاریا خواهد شد که در این حالت، اغلب قطع پای دیابتی بهترین و تنها راه درمان خواهد بود.

پیشگیری از زخم پای دیابتی

مراقبت منظم و صحیح از پاها در بیماران دیابتی برای پیشگیری از ایجاد زخم پای دیابتی بسیار مهم و حائز اهمیت است. از اینرو، برای مراقبت از پاهای خود و کاهش احتمال بروز زخم پای دیابتی، میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• روزانه پاهای خود را از لحاظ لکه‌های قرمز، بریدگی، تورم یا تاول بررسی کنید.
• به کمک آینه، کف پای خود را بدقت بررسی کنید.
• پاها و مخصوصا بین انگشتان خود را روزانه بشویید و با احتیاط خشک کنید.
• روزانه پس از شستشوی پاها، آنها را مرطوب کنید تا پوستتان نرم و لطیف بماند.
• پاهای خود را با لایه نازکی از لوسیون مرطوب کننده ماساژ دهید اما این کار را با پوست ما بین انگشتان پا انجام ندهید چرا که پوست این ناحیه نازک‌تر بوده و مستعد پارگی است.
• در طول هفته حداقل یکبار لکه‌های پوستی سخت کف پا یا بین انگشتان پا را پاکسازی کنید تا از ایجاد زخم در این نواحی جلوگیری کنید.
• ناخن‌های پای خود را کوتاه نگه دارید.
• ناخن‌های پا را بطور صاف کوتاه کنید و لبه‌های آنرا سوهان بکشید تا باعث ایجاد زخم نشوند.
• همیشه کفش و جوراب بپوشید و هرگز با پای برهنه راه نروید تا از آسیب دیدگی جلوگیری کنید.
• حتما از کفش‌های راحت و مناسب استفاده کنید.
• ۲ الی ۳ مرتبه در روز و هربار به مدت حداقل ۵ دقیقه، پاهای خود را حین نشستن بالا ببرید و انگشتان پا و مچ پا را تکان دهید تا گردش خون در پاهای خود را تقویت کنید.
• برای مدت طولانی، پاهای خود را روی هم قرار ندهید.
• سیگار نکشید. سیگار کشیدن گردش خون را کند کرده و منجر به ابتلا به بیماری‌های متعددی میشود.

در افراد مبتلا به دیابت، انجام معاینات دوره‌ای منظم پا برای جلوگیری از ایجاد زخم پای دیابتی بسیار مهم و ضروری است. حین معاینه، متخصص موارد زیر را در پاهای شما بررسی خواهد کرد:

• وجود هرگونه بی حسی در پاها
• میزان گردش خون در پاها
• هرگونه تغییر شکل در پاهای شما

تمامی این موارد منجر به تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل در پاها شده و به درمان یا کنترل و پیشگیری از ایجاد زخم پای دیابتی کمک می‌کنند.