، آخرین روز سال ۱۳۲۹ یک روز تاریخی برای ایرانیان محسوب می‌شود، روزی که قانون ملی شدن نفت به بهری مصدق در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و این گامی بلند برای حفظ و صرف ذخایر کشور در راستای منافع ملی بود. اهمیت این اقدام به اندازه ای بود که پس از آن شرکتهای نفتی عربستان نیز بر آن شد تا دست به چنین اقدامی بزنند. این کار دست شرکت های غربی را از نفت کشورهای خاورمیانه قطع می کرد. از همین رو شرکت ملی نفت ایران-انگلیس در واکنش به مصوبه مجلس شورای ملی، شکایت به محاکم بین المللی ارائه کرد و مدعی شد مصوبه مذکور موجب ضرر و زیان این شرکت شده است.

داستان این شکایت طولانی است اما فارغ از فراز و فرودهای پیگیری آن، آنچه در این اقدام نهفته است مسئله عدم پذیرش حاکمیت ملی یک کشور بر منابعش است. در همان دوران هند و تمام ذخایر و ظرفیتش هایش در کنترل انگلیسی ها بود. لذا طبیعی بود که آنها مایل بودند نفت ایران را نیز به نحوی در اختیار داشته باشند.

از آن زمان ۷۲ سال می گذرد اما شیوه برخورد غربی در مسئله نفت ایران چندان تغییری نکرده است. البته رهبری مقابله با رویکرد مستقل حوزه نفتی ایران اکنون در اختیار آمریکاست. هر دولتی که در این کشور به قدرت می رسد، به بهانه ای مسیرهای تجاری و استخراج نفت ایران را محدود می سازد. بهانه هایی مانند استفاده از درآمدهای نفتی برای ساخت موشک و تأمین هزینه های سپاه پاسداران، برای کمک به جنبش های مقاومت منطقه و برای توسعه و پیشبرد توانمندی هسته ای ایران.

در آخرین اقدام دولت آمریکا، چند روز قبل وزارت خزانه داری دولت ترامپ از اعمال تحریم‌های جدید علیه محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت و چندین شرکت و کشتی مرتبط با صادرات نفت ایران خبر داد. در بیانیه‌ای که دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این وزارتخانه (OFAC) منتشر کرده، آمده است این تحریم‌ها با هدف افزایش فشار بر «ناوگان سایه» و دیگر کشتی‌هایی که ایران برای ارسال نفت به چین از آنها استفاده می‌کند، اعمال شده است. این اقدام بخشی از راهبرد «فشار حداکثری» دولت آمریکا است که به دنبال کاهش صادرات نفت ایران به صفر است.

بر اساس ادعای عجیب و مضحک این بیانیه، محسن پاک‌نژاد که از تابستان سال جاری، مسئولیت وزارت نفت در کابینه پزشکیان را بر عهده دارد، نقش کلیدی در تخصیص میلیاردها دلار نفت به نیروهای مسلح ایران، از جمله سپاه پاسداران و نیروی انتظامی داشته است.

در ادامه این تحریم‌ها، چندین شرکت و کشتی در مناطق مختلف جهان از جمله چین، هنگ‌کنگ، هند، بنگلادش، سیشل و سورینام نیز هدف قرار گرفته‌اند. در بیانیه وزارت خزانه‌داری ایالات متحده تأکید شده که برخی از این شرکت‌ها در مالکیت و مدیریت کشتی‌هایی که نفت ایران را جابه‌جا کرده‌اند، نقش داشته‌اند.

 از جمله این کشتی‌ها می‌توان شرکت‌ های ثبت شده در هنگ کنگ، سن مارینو و پاناما که برای حمل نفت ایران به چین استفاده شده‌اند و در برخی موارد سیستم‌های شناسایی خود را دستکاری کرده‌اند تا مسیرهای واقعی حمل‌ونقل را مخفی نگه دارند. وزارت خارجه آمریکا نیز به‌طور هم‌زمان سه شرکت در سنگاپور و اندونزی را که به‌صورت آگاهانه در خرید و فروش نفت ایران نقش داشته‌اند، تحریم کرده است. سه کشتی وابسته به این شرکت‌ها نیز به فهرست اموال مسدودشده اضافه شده‌اند.

اگر به شکل این تحریم ها دقت کنیم متوجه می شویم نخست آنکه آنچه مهم نیست برخورداری مردم ایران از درآمدهای نفتی است. یعنی در بیانیه وزارت خزانه داری اشاره شده بخشی از درآمدهای فروش نفت به سپاه اختصاص می یابد! سوال اینجاست مگر سپاه جدا از مردم ایران است؟ و سوال دیگر اینکه مابقی درآمدها در کجا هزینه می شوند؟ جایی غیر از زندگی ایرانی‌ ها؟!

مسئله دیگر این تحریم ها، فقط به جلوگیری از تجارت محدود نمی شود. مسدود سازی اموال هم مدنظر است. یعنی قرار است این تحریم ها به افزایش درآمد و اموال آمریکا منتهی شود! که اینهم دست بردن در جیب ملت ایران است.

اگرچه این آخرین تحریم دولت آمریکا است اما باید قید «فعلاً» را هم به آن افزود. زیرا تحت فشار گذاشتن صنعت نفت ایران پایانی ندارد و در روزها و ماه های آینده به بهانه های دیگری تحریم های دیگر علیه آن صادر می شود. اما بی تردید اگر جمهوری اسلامی ایران به شرایط مذاکره ترامپ تن دهد که احتمالاً یکی از این شروط به نحوه حضور شرکت های آمریکایی در صنعت نفت ایران، دادن امتیاز به این کشور در این زمینه و سهیم کردن آمریکا از میزان استخراج نفت است، شکل برخورد غرب با نفت ایران هم تغییر می کند. دیگر این صنعت تهدید آمیز نخواهد بود و پس از آن شاهد بیانیه هایی خواهیم بود که تأکید دارند ملت ایران حق دارند از ثروت خود بهره مند شوند!

لذا داستان صنعت نفت ایران یک داستان طولانی و آغشته به مطالبات سیاسی است. اما پاسداشت روز ملی شدن آن در ۲۹ اسفند این نکته را به نسل جوان یادآوری می کند که حفظ میراث و منابع ملی در میان هجمه دشمنان آسان نیست ولی برای برخورداری از منافع این ثروت ها ضروری است بر «ملی بودن» آنها تأکید شود.